مجله نماوا، شادی حاجی مشهدی
انیمیشن گوژپشت نوتردام
انیمیشن گوژپشت نوتردام، یک درام موزیکال است که قصه عاشقانه آن از رُمانی به همین نام و نوشته ویکتور هوگو اقتباس شده است. این انیمیشن دو بعدی که محصول مشترک کشورهای آمریکا و ژاپن و جزو اقتباس‌های موفقی است که با الهام از این نوشته ارزشمند ساخته شده، در تلاش است تا تضاد درونی و بیرونی انسان را به چالش بکشد و با خلق شخصیتی که از بدو تولد گوژپشت و نازیباست، جهانی را نمایش دهد که می‌تواند در عین واقع‌گرایی و تلخی، جلوه‌هایی از عشق و فداکاری را در خود جای دهد. اغلب سینمادوستان این انیمیشن را با موسیقی جادویی و به‌یادماندنی آن، از آلن مَنکِن (آهنگساز و برنده هشت جایزه اسکار) به خاطر می‌آورند.
اگرچه ویکتور هوگو در رُمان «گوژپشت نوتردام» بسیاری از اندیشه‌های سیاسی و هنری رایج در زمان خود را به سبک رومانتیسم فرانسوی بازتاب می‌دهد، اما گری تروزدیل و کرک ویس کارگردانان این انیمیشن بیشتر بر وجوه مخاطب‌پسند بصری و جذابیت‌های موزیکال این روایت تاکید دارند.
اقتباس‌هایی هم از این رمان جذاب در دنیای سینما صورت گرفته که از جمله می‌توان به اقتباس ویلیام دیترله در سال ۱۹۳۹ با بازی چارلز لوتن در نقش کازیمودو و ژان دولانوا در سال ۱۹۵۶ با هنرنمایی آنتونی کوئین در نقش گوژپشت اشاره کرد. با این حال ایده ساخت نسخه‌ای از «گوژپشت نوتردام» به قدمت تاریخ سینما بازمی‌گردد، همچنان که در سال ۱۹۰۵ هم فیلم کوتاه صامتی با اقتباس از این رمان معروف ساخته شد.
بررسی انیمیشن گوژپشت نوتردام
انیمیشن گوژپشت نوتردام (۲۰۰۲) به کارگردانی بردلی ریموند، داستانِ «کازیمودو»ی زشت‌چهره را روایت می‌کند که نگهبان ناقوس کلیسای بزرگ نوتردام پاریس است. او که در کلیسا وظیفه به صدا درآوردن ناقوس‌ها را به‌عهده دارد، روزی عاشق دختر زیبای کولی به نام مادلین می‌شود که به‌تازگی با یک سیرک وارد شهر شده است.
کازیمودو برخلاف ظاهر بدقیافه خود، قلبی مهربان دارد و مادلین که در ابتدا از چهره‌ی زشت کازیمودو جا خورده، در نهایت متوجه زیبایی‌های درون او می‌شود. هدف اصلی این انیمیشن هم این است که مخاطبان کودک و نوجوان را متوجه اشتباه بودن بسیاری از قضاوت‌های سطحی و رایجی کند که از روی ظاهر آدم‌ها در زندگی واقعی صورت می‌گیرد.
سیرِ روایی انیمیشن گوژپشت نوتردام با رمانِ اصلی تفاوت‌‌هایی دارد و سازندگان آن بیشتر بر جنبه‌های فانتزی و رمانتیک این داستان عاشقانه که بین کازیمودو و دختر کولی اتفاق می‌افتد، تاکید دارند. کماکان برگ برنده اصلی این انیمیشن در موسیقی و طراحی شخصیت‌هاست. مثلا در طراحی کاراکتر کازیمودو سعی شده که او چندان کریه به نظر نرسد تا مخاطبان کم سن و سال‌تر هم بتوانند او را دوست داشته و با او همذات‌پنداری کنند.
اما در واقع، قهرمانِ راستین رُمانِ هوگو، سازه‌ی کلیسای نوتردام است. چرا که هوگو از این بنای اسرار آمیز و زیبا که شامل سنگ‌تراشی‌هایی از دیوها، غول‌ها و پنجره‌هایی از شیشه‌های رنگین و بخش‌های تاریک و ستون‌های درهم پیچیده است، توصیف‌هایی دارد که سبک معماری گوتیک را در آن دوره، به خوبی تصویرسازی می‌کند.
همچنین نویسنده، با الهام از حسِ زیبایی‌شناسانه و با درکی که از جزئیات این بنای باشکوه دارد، به خوبی در قالب یک روایت رمانتیک، هنر معماری را به ادبیات و تاریخ آن دوره پیوند زده است.
در ورژن انیمیشنی اما، خبری از پرداختن به این ظرافت‌ها نیست و بسیاری از این جلوه‌ها با وجود زحمات فراوان در خلق جزئیات و تصویرسازی لایه‌بندی شده معمولِ انیمیشن‌های دیزنی، کم‌رمق‌‌تر از متن اصلی هستند.
نکته جالب اینکه چندین دهه پس از خلق رمانِ هوگو، در سال ۲۰۱۰، پژوهشگران دریافتند که هنری سیبسن- تندیس‌ساز بریتانیایی- در نوشته‌های خود به همکاری با یک استادکار معمار که اتفاقا یک گوژپشت بوده اشاره کرده است. او در سده ۱۹ میلادی در نوتردام کار می‌کرده و سیبسن در نوشته‌ای که امروزه در بایگانی موزه هنری تیت لندن نگهداری می‌شود، نوشته: «با استاد تروژان ملاقات کردم. موقرترین و دوست‌داشتنی‌ترین مردی که تا به حال دیدم؛ او سنگ‌تراش دولتی و همین‌طور یک انسان گوژپشت بود.»
تاکنون معلوم نشده که آیا در آن زمان، ویکتور هوگو، برای خلق شخصیت کازیمودو از استاد تروژان، الهام گرفته یا نه؟! با این وصف، کتاب «گوژپشت نوتردام»، به محض انتشار، مورد پسند عموم قرار گرفت. در هنگام انتشار کتاب در سال ۱۸۳۱، کلیسای نوتردام در حال تخریب بود، اما در ۱۸۴۱ و پس از جلب توجه افکار عمومی به این بنا، کار بازسازی آن به دست دو معمار نام‌آشنا اوژن ویوله لودوک و ژان باتیست لاسو آغاز شد و ۲۳ سال طول کشید تا شکوه گذشته این بنای زیبا بار دیگر به آن برگردانده شود.
شاید دیدن انیمیشن گوژپشت نوتردام، با آن بخش‌های موزیکال و پر‌تحرک، برای کسانی که رمان ویکتور هوگو را نخوانده باشند، بسیار جذاب باشد، اما بی‌شک برای آنان که با الهام از فضاسازی‌های سبک رمانتیسم هوگو، سطور این رمان را به خوبی درک کرده‌اند، بازتاب ارزش‌های معماری گوتیک در ورژن انیمیشن آن، تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد. بیشتر به این دلیل که این انیمیشن برای گروه سنی کودک و نوجوان ساخته شده و این طیف، پیش‌فرض‌های معنایی و ساختاری چندانی از این سبک و شیوه در ذهن ندارند، دیگر اینکه برای نمایش وجوه جذاب داستانی باید از پرداختن به برخی شخصیت‌های فرعی و داستانک‌هایی که در حاشیه پی‌رنگ اصلی در حرکت بودند صرف‌نظر می‌شد، که همین مساله سبب می‌شود، ریتم قصه بدون پرداختن به این حاشیه، دراماتیک‌تر، موجز و پویا‌تر به نظر برسد.
برای آشنایی بیشتر با شخصیت‌های اصلی این انیمیشن که برگرفته از متن رمان اصلی و البته کمتر از رمان اصلی هستند، به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌شود.
کازیمودو: پسری که به‌طور مادرزاد چهره‌ی زشتی دارد و از کودکی در کلیسای نوتردام پاریس بزرگ شده و نگهبان ناقوس لافیدال است. او به‌خاطر چهره‌ی کریه خود نمی‌تواند با کسی ازدواج کند، اما دل در گروی مادلین دارد.
مادلین: دختری که از کودکی در سیرک ساروش کار می‌کند. او زمانی که فقط شش سال داشته از ساروش دزدی کرده و پس از آن مجبور شده تا علی‌رغم میل باطنی‌اش در کارهای شرورانه ساروش با او همکاری کند.
ساروش: مردی بدجنس که صاحب یک سیرک دوره گرد است و وقتی به شهر پاریس می‌آید از نمایش‌های سیرکش برای دزدی از مردم استفاده می‌کند.
اسمیرِلدا (یک شخصیت فرعی است): زنی که از کودکی در میان کولی‌های دوره‌گرد پرورش یافته و اکنون با فیبِس ازدواج کرده و صاحب یک پسر به نام زَفیر شده است.
فیبس: کلانتر ویژه‌ی شهر پاریس و همسر اسمیرِلدا است.
زفیر: دوست خوبِ نگهبان ناقوس است و کازیمودو بیشتر مواقع از او مراقبت می‌کند. در انتهای داستان، زفیر توسط ساروش به گروگان گرفته می‌شود.
جالی: بز بازیگوش اسمیرِلدا و هم‌بازی زفیر است.
کلام آخر
بازیگران و صداپیشگان بسیاری به جای این شخصیت ها در این انیمیشن حضور داشتند که از آن جمله می توان به، تام هولس، دمی مور، آنتونی جی، کوین کلاین، جیسن الکساندر، چارلز کیمبرو، دیوید اوگدن استایرس و ماری ویکس اشاره کرد.
همچنین علاوه بر اقتباس‌های سینمایی یادشده والت دیزنی قصد دارد این انیمیشن محبوب را به یک فیلم لایواکشن تبدیل کند. برای ساخت این نسخه که قرار است باز هم اثری موزیکال باشد، دیزنی از سازندگان موسیقی نسخه انیمیشن کمک گرفته و قرار است آلن منکن و استفان شوارتز برای موسیقی این فیلم با هم همکاری کنند.
تماشای انیمیشن گوژپشت نوتردام در نماوا
