فیلم انیمیشن آقای فاکس شگفت‌انگیز Fantastic Mr. Fox که به سبک استاپ‌ـ‌موشن ساخته شده و همانقدر که کهنه و ازمدافتاده جلوه می‌کند کاملاً نو و با طراوت نیز به چشم می‌آید، همچون سایر آثار پیشین وس اندرسون امضای خاص او را دارد. این داستان محبوب کودکان در دهه‌ی هفتاد به قلم رولد دال درباره‌ی یک خانواده‌ی روباه و دوستانش است که از چنگ انسان‌های شکارچی و صیاد می‌گریزند، و این داستان به قصه‌ای درباره‌ی پویایی‌های یک خانواده‌ی عجیب استحاله پیدا کرد که سرمنشاء این غرابت نیز رفتار عجیب و غریب پدر یا رییس خانواده است. سبک فیلم، که به طرزی تناقض‌آمیز هم زمخت و هم ارزشمند به نظر می‌رسد، فیلم را در جایگاه تخطی و شورش علیه انیمیشن‌های CGI-ساخته قرار می‌دهد، و جذابیت‌های کهنه‌گرا و گذشته‌نگر فیلم نیز بیش از آنکه برای کودکان گیرا باشد برای بالغ‌ها و بزرگسال‌ها یادآور زیبایی‌های دوران کودکی‌شان است؛ این فیلم اثری است برای آنها که ترجیح می‌دهند به جای راندن یک جگوار XK120 کاملا جدید به سراغ جگوار 1953 بروند. میزان محبوبیت و فروش بلیت این فیلم آقای فاکس بی‌شک به فروش انیمیشنِ والاس و گرومیت Wallace and Gromit نزدیک‌تر خواهد شد.
پس از فیلم ضدمسیح Antichrist لارس فون تریه، این دومین فیلم سال 2010 است که در آن یک روباه سخنگو حضور دارد، البته این روباه به نام آقای فاکس که شخصیت اصلی فیلم اندرسون است به مثله‌گری تناسلی دست نمی‌زند بلکه دُمش قطع می‌شود. این فیلم همچنین برخی از شکوهمندترین قالب‌های رنگ‌پردازانه‌ی پاییزی را به رخ می‌کشد که طراحان فیلم و نه خودِ مادر طبیعت از کاردرآورده‌اند.
همچنین بخوانید:
نقد و بررسی مولان Mulan – داستان قهرمانی شجاع و جذاب
در این فیلم عروسک‌های حیوانیِ زیبایی را می‌بینیم که مزین به کرک و موی خز واقعی هستند، و هوشمندی خاصی در فیلم شناور است که بیش از سینمای بدنه یا جریان‌غالب به آثار کمیاب سینمای مستقل پهلو می‌زند.
اقتران و تصادف جالبی است که اندرسون و اسپایک جونز، دو مولف جوان سینما که کمابیش در اواخر دهه‌ی 90 پرآوازه شدند، دست به اقتباس‌هایی از ادبیات کودکان زده‌اند که در آنها از عروسک استفاده می‌شود (البته به رغم تفاوت بسیار زیاد در اندازه‌ی عروسک‌ها) و هر دو فیلم هم تقریبا در یک زمان به نمایش درآمدند، و اینکه فیلم آقای فاکس شگفت‌انگیز Fantastic Mr. Fox و جایی‌که موجودات وحشی هستند Where the Wild Things Are در جستجوی جلوه‌هایی چنین فردیت‌یافته و دست‌ساز هستند. این فیلم‌ها البته مشکلات خاص خود را دارند، اما می‌توان گفت که کمترین مشکل آنها این است که اصلا شبیه هیچ فیلم دیگری از این دست نیستند و مانند ندارند.
فیلم آقای فاکس شگفت‌انگیز Fantastic Mr. Fox با سرفصل‌هایی بخش‌بندی شده که به صورت نوشته بر روی صفحه‌ی نمایش نقش می‌بندند؛ امضای خاص اندرسون را در این فیلم هم می‌بینیم: ترکیب‌بندی‌هایی که به استوری‌بوردها شباهتی تام و تمام دارند، و وفوری از حرکات جانبیِ دوربین، یک باند صوتی که چیزهای زیادی را یکجا گرد می‌آورد: از قطعه‌ی “ The Ballad of Davy Crockett ” و تِم “Day for Night” تا نسخه‌ی گروه‌ی Beach Boys از قطعه‌ی “Old Man River“؛ و نهایتاً این فیلم از یک بازیگر مرد پشمالو در نقش اصلی سود می‌برد که می‌تواند نسخه‌ای از مجله‌ی مد و فشن معروف به GQ را لوله کند و از توی آن به ماوا یا خانه‌اش چشم بدوزد.
آقای فاکس (با صداپیشگیِ جرج کلونی) یک دست لباس مخمل کبریتی راه‌راه حلوایی‌رنگ و چهاردکمه به تن دارد، و یک پلیور زردـ‌وـ‌کرِم رنگ زیرش پوشیده و دو ساقه‌ی گندم از جیب سینه‌اش بیرون زده‌اند. همسر آراسته، ترکه‌ای و خوش‌اندام او (با صداپیشگی مریل استریپ) به طرزی عالی آقای فاکس را کامل می‌کند و هر وقت که آقای فاکس به او می‌گوید “هنوزم عینهو شیرینی کاراملی خوردنی و خوش‌تیپی”، پاسخ شخصیت مقابل در فیلم اندرسون، یک تکانِ مطبوع و راضیِ سر خواهد بود؛ البته در همین حال، فرزندان این دو روباه با خودشان فکر می‌کنند که “چه حرف‌ها! این دیگه چه جور جفنگیه؟”
همانطور که در داستان 81 صفحه‌ای دال ــ که تاثیر تصویرسازی‌های مدادیِ کوئینتین بلیک (در برخی نسخه‌هایش) بر جلوه‌های بصری پروسواس و سختگیرانه‌ی اندرسون مشهود است ــ می‌بینیم، سه زارع رذلی که آقای فاکس مدام به محصولات‌شان دستبرد می‌زند مذبوحانه به دنبال این است که او را شکار کنند و پوست‌اش را به چنگ آورند. بوگیس و بونس و بین، “سه مزرعه‌دار که به ترتیب چاق‌و‌چله، کوتاه‌قامت، و قوزی هستند” همه‌ی توش و توان خود را بر ضد این دشمن مشترک به کار می‌گیرند؛ آنها با بیل مکانیکی تا کنام روباهان نقب می‌زند و آنجاست که گماشته‌ها و تک‌تیراندازهای این سه زارع به محض دیدن دشمن شروع به شلیک می‌کنند.
دقتِ زمین‌شناختی اندرسون در به تصویرکشیدنِ فرار بزرگِ آقای فاکس با خانواده و دوستانش یکی از دقایق بصری چشمگیر فیلم آقای فاکس شگفت‌انگیز Fantastic Mr. Fox است؛ آنها لایه از پس لایه، چینه از پس چینه، پرجوش و خروش و بی‌امان زمین را حفر می‌کنند تا از یورش سخت دشمنان جان سالم به در برند.
در همین گیرودار، آقای فاکس به داخل املاک سه زارع رذل نقب می‌زند و خوراکی کافی از آنجا کش می‌رود تا یک سور درست و حسابی برای رفقایش تدارک ببیند، و البته این همه در حالی است که تاخت و تاز آن سه زارع تا حد یک محاصره‌ی جنگی پیش رفته و اکنون در شبکه‌های تلویزیونی دارد پخش می‌شود.
اما استیلای مطلق درام و تمرکز مطلق بر موضوعات خانوادگی به هیچ رو مورد علاقه‌ی اندرسون و همکار فیلمنامه‌نویسش نوا بامباک نیست. آنها بر خلاف منبع‌شان که یک کتاب کودکان است، عمل می‌کنند: در کتاب، آقا و خانم فاکس چهار توله‌ی تقریبا همانند دارند، اما در فیلم آنها فقط یک پسر به اسم جاش (با صدای جیسن شواتسمن) دارند که به هیچ وجه اطمینان ندارد که می‌تواند توقعات پدرش را برآورده سازد یا نه. کریستوفرسون (با صدای اریک اندرسن) پسرعموی کم‌رو و خجالتی جاش، و کایلی (با صدای والی ولودارسکی) و وکیل بَجر (با صدای بیل موری) آقای فاکس را در تعقیب و گریزهایش همراهی می‌کنند. این فیلم که در فضای صاف و هموار دشتی در انگلستان اتفاق می‌افتد تفکیکی زبانی را برقرار می‌کند؛ تفکیک بین انسان‌هایی که با لهجه‌ی انگلیسی حرف می‌زنند و حیواناتی که با لهجه‌ی امریکایی سخن می‌گویند.
رشته‌ی مضمونی در اینجا بر حفظ قوای شخصیتی راستینِ کاراکتر اتکا دارد. وقتی آقا و خانم فاکس بچه‌دار می‌شوند، خانم فاکس از همسرش قول می‌گیرد که آبرومندانه زندگی کند و دست از دزدی وحشی‌گری بردارد (با کمال معذرت از اسپایک جونز که به وحشی‌ها اهمیت بیشتری می‌دهد). اما وقتی آقای فاکس بعداً به روش‌های قدیمی دله‌دزدی‌اش برمی‌گردد، خانم روباه بسیار زیرجلکی و مرموز رفتار می‌کند، و وقتی آقا روباهه در دروغگویی‌اش گرفتار می‌شود و به تله می‌افتد همسرش از اینکه او واقعا هیچ عوض نشده عمیقاً برآشفته می‌شود.
اما این شخصیت راستین اوست که پیروز می‌شود و این همان صفتی است که اندرسون آشکارا با گزینش‌هایش از آن طرفداری می‌کند. اندرسون در آقای فاکس شگفت‌انگیز Fantastic Mr. Fox با به کارگیریِ عامدانه‌ی سبک بریده‌بریده و پولیش‌نشده‌ای که خصوصا به فیلم The Tale of the Fox از لادیسلاس استارویچ (1941) برمی‌گردد اما همچنین به طرق مختلف، تکنیک‌های استاپ‌موشن در آثار صامتی چون دنیای گمشده The Lost World، کینگ کنگ King Kong اصلی، آثار ری هری‌هاوزن، و A Chairy Tale اثر نورمن مک‌لارن و بسیاری آثار دیگر را نیز به یادمان می‌آورد، موفق می‌شود به حس و حالی ویژه دست یابد؛ فیلم به لحاظ تصویری هم دانه‌درشت و زمخت جلوه می‌کند و هم شکوهمند، هم از مد افتاده و هم پیشگامِ مد.
صحنه‌های منفرد مذکور اغلب به طرزی افراطی به سمت و سوهای هیجان‌انگیزی پیش می‌روند، خاصه وقتی به مرور موضوعاتی چون مد و سبک زندگی می‌پردازند، یا وقتی به سراغ درنگ‌های مدیتیشن و از تاملاتی ژرف‌اندیشانه سردرمی‌آورند.
در خبرها اینطور آمده که اندرسون شخصاً در زمان ساخت آقای فاکس شگفت‌انگیز Fantastic Mr. Fox در لندن حضور نداشته است، و از طریق رابط‌هایی از راه دور از پاریس فیلمبرداری و ساخت فیلم را کارگردانی کرده است. همچنین باید به خاطر داشت که هنری سلیک که سکانس‌های استاپ‌موشنِ فیلم زندگی در آب با استیو زیسو The Life Aquatic With Steve Zissou را برای اندرسون ساخته بود، اسمش در این فیلم در کنار نام وس اندرسون به عنوان کارگردان آمده است. به هر حال، در این فیلم امضای مشخص خود وس اندرسون را در هر فریم این فیلم می‌بینیم. فیلمی که همه‌ی وجوه سینمایی‌اش با مهارت تمام‌عیار و ذوقی سرشار ساخته شده است.
نویسنده و منبع: تاد مک‌کارتی، نشریه‌ی ورایتی
