در روزهای اخیر ذهن مردم درگیر همه‌گیری‌های ویروسی بوده است، چراکه اخبار مرتبط با شیوع کروناویروس جدید با همان شدت آران‌ای‌ویروس مرگبار منتشر می‌شود. تاکنون بیش از ۸۰۰۰۰ مورد تاییدشده از این آخرین بیماری همه‌گیر، که منشأ آن در استان ووهان چین بوده، وجود داشته است. این اولین ویروسی نیست که انتقال آن به سرعت‌های غیرقابل‌کنترل افزایش یافته است و قطعاً اولین ویروسی هم نیست که جان هزاران نفر را گرفته است.
مستندهای معرفی‌شده در این لیست برای کسانی که می‌خواهند در مورد علم زیربنای شیوع بیماری‌های مسری اطلاعات کسب کنند، مفید خواهد بود. این فیلم‌ها و مینی‌سریال‌ها مدیریت و آمایش واکنش به این بحران‌های پزشکی را موشکافی می‌کنند و همچنین توضیح می‌دهند که چطور می‌توان در آینده با بررسی بیماری‌های همه‌گیر پیشین از وقوع اکثر آن‌ها جلوگیری کرد.
همچنین بخوانید:
۱۰ مستند برتر درباره قاتلان سریالی
۸ – چگونه با وجود طاعون زنده بمانیم ۲۰۱۲ How to Survive a Plague
این مستند نگران‌کننده و دل‌خراش در مورد اپیدمی ایدز در آمریکا در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ میلادی است و بیشتر بر سازمان‌های فعال اجتماعی تمرکز می‌کند که بی‌وقفه کار می‌کردند تا این بحران را مورد توجه دولت قرار دهند. انتقال HIV در اوایل دهه ۸۰ در جوامع همجنسگرا (مرد) افزایش یافت و به دلیل هوموفوبیا (ترس یا تنفر شدید نسبت به همجنس‌بازان و همجنس‌بازی) گسترده، هزاران نفر، قبل از آن‌كه سازمان‌هایی مانند FDA و CDC این همه‌گیری را جدی بگیرند، جان خود را از دست دادند.
گروه‌هایی مانند ACT UP و TAG به منظور حمایت از دسترسی بیشتر به داروهای مقرون‌به‌صرفه و درمان‌های مناسب برای HIV و ایدز، تظاهرات و اعتراضات متعددی را برگزار کردند. در بیشتر سال‌های دهه ۸۰، تنها دارویی که در دسترس آمریکایی‌ها قرار داشت، AZT بود که تهیه آن ملزم به هزینه ۱۰۰۰۰ دلار در سال بود و عوارض جانبی وحشتناکی از جمله کوری در پی داشت. به‌رغم این‌که این مستند بیشتر به سیاست‌های مربوط به درمان بیماری متمرکز شده است، اما فیلم مهمی است که باید ببینید به این جهت که دریابید چرا ویروس‌ها تمایل دارند، در جوامع حاشیه‌‌نشین و اقلیت تکثیر شوند.
۷ – پاندمی: چگونه از شیوع بیماری جلوگیری کنیم ۲۰۲۰ Pandemic
این مستند سریالی نت‌فلیکس، در شش قسمت بر روی کارکنان بخش بیمارستانی در خط مقدم کنترل و انقطاع بیماری متمرکز شده است. از آنفولانزای شایع گرفته تا ابولا، هر بخش نشان می‌دهد که چگونه پزشکان، می‌توانند برای بسیاری از بیماری‌های کشنده راه درمان پیدا کنند و این در حالی است که آن‌ها اغلب با منابع کمی کار می‌کنند.
بیماری‌های همه‌گیر همیشه در گوشه و کنار وجود دارند و این بیماری‌ها با مهاجرت، جابه‌جایی و تغییرات آب‌وهوا سازگار می‌شوند. «پاندمی» علاوه‌بر آنفولانزا و ابولا، واکسیناسیون‌ها را نیز به طرز عمیقی بررسی می‌کند و چگونگی شیوع برخی ویروس‌ها را که از حیوانات به انسان‌ها منتقل می‌شوند (و به آن‌ها زُئونوز می‌گویند) نشان می‌دهد. همچنین بر این نکته تاکید دارد که چگونه این بیماری‌های ماندگار تمایل به شیوع در مناطق فقیرنشین و پرجمعیت دارند؛ جایی که ساکنان دسترسی کمی به مراقبت‌های بهداشتی روزانه دارند و در عین حال دانش اندکی هم در مورد پیشگیری این نوع بیماری‌ها دارا هستند.
۶ – آتش در خون ۲۰۱۳ Fire In The Blood
با وجود این‌که امروزه زندگی یک آمریکایی مبتلا به HIV یا ایدز تضمین شده است به این معنی که در صورت ابتلا، در طول زندگی خود دسترسی کاملی به دارو داشته باشد، این ویروس‌ها هنوز هم در بخش‌هایی از آفریقا و جنوب جهان شایع هستند. در واقع در حال حاضر بیش از ۲۰ میلیون نفر از جمعیت تقریباً ۳۸ میلیون‌نفری مبتلا به HIV، در مناطق شرقی و جنوبی آفریقا زندگی می‌کنند. ایدز در اوایل دهه ۸۰ میلادی کشف شد و از آن زمان تاکنون موجب کشته شدن ۳۲ میلیون نفر در سراسر جهان بوده است و هنوز هم یک بیماری همه‌گیر جهانی محسوب می‌شود.
«آتش در خون» شرکت‌های داروسازی سودجو را به دلیل خودداری کردن آن‌ها از تامین داروهای HIV و ایدز با قیمت‌های مناسب به بسیاری از کشورهای آفریقایی ملامت می‌کند. این مستند همچنین توضیح می‌دهد که چگونه بسیاری از کشورهای غربی به خاطر حمایت از صنعت چند میلیارد دلاری خود، مسئول مرگ انسان‌های زیادی بوده‌اند. راوی این مستند ویلیام هرت است و فعالان اجتماعی، متخصصان پزشکی و وکلا را نشان می‌دهد که با تلاش برای پایان دادن به محاصره‌های عمدی، چه در دادگاه و چه در خیابان، برای دسترسی عادلانه به داروها مبارزه می‌کنند.
۵ – ۲۰۱۸ Spillover – Zika, Ebola & Beyond
مستند Spillover به بیماری هایی می‌پردازد که از حیوانات به انسان سرایت می‌کنند که این بیماری‌ها تحت عنوان زُئونوز نیز شناخته می‌شوند. این مستند شبکه تلویزیونی PBS تلاش می‌کند دریابد که چرا در طی نیم قرن گذشته بیماری‌های زیادی شکل گرفته‌اند و شایع شده‌اند. در دهه ۲۰۱۰، جهان به‌واسطه ویروس زیکا در برزیل و ابولا در غرب آفریقا، در شوک فرو رفت که هر دو مورد منشا حیوانی داشتند. علاوه بر زیکا و ابولا، HIV /AIDS ، MERS و SARS نیز همگی بیماری‌هایی از نوع زئونوز هستند.
در این مستند گیرا، به تلاش‌ها در جهت مهار انتقال بیماری های مشترک بین دام و انسان پرداخته شده است که اغلب از عناوین خبری حذف می‌شوند. عوامل فیلم به اعماق دنیای پزشکان و متخصصان بیماری وارد می‌شوند؛ این افراد هم تاریخچه بیماری‌ها را مطالعه می‌کنند و هم به مقابله با آن‌ها در شرایط امروزی می‌پردازند. روایت به‌واسطه گزارش‌های دست‌اول و اصیل جلووعقب می‌شود و از جانب افرادی گفته می‌شود که تحت تاثیر این بیماری مسری قرار گرفته‌اند و در عین حال دیدگاه‌های بسیاری از علم پشت‌پرده این بیماری‌ها را به نمایش می‌گذارد.
۴ – ۲۰۱۶ Ebola Fighter: Hero With A Thousand Faces
این مستند به بررسی اپیدمی ابولا می‌پردازد که بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ آفریقای غربی را ویران کرده بود. ابتلای حدود ۳۰۰۰۰ مورد مثبت از این ویروس تایید شد و منجر به مرگ بیش از ۱۱،۰۰۰ نفر گردید. نقطه آغاز آن از گینه بود و به‌سرعت در لیبریا و سیرالئون گسترش یافت و این بدترین شیوع بیماری ابولا در تاریخ تلقی می‌شود.
عوامل این فیلم به سیرالئون سفر کردند تا نشان دهند که چگونه کارکنان حوزه پزشکی و افراد داوطلبی که روزانه خودشان را در معرض این ویروس مرگبار قرار می‌دهند، به مهار کردن آن امید دارند. در صورت مبتلا شدن یک فرد به ابولا، علائم سرماخوردگی به‌سرعت به مشکلات دستگاه گوارش تبدیل می‌شود. پس از آن کبد و کلیه‌ها از کار می‌افتند و قربانیان معمولاً در نتیجه خون‌ریزی داخلی می‌میرند. این بیماری به‌شدت مسری است و از طریق مایعات بدن از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند.
۳ – پشه ۲۰۱۷ Mosquito
این مستند شبکه تلویزیونی دیسکاوری، در مورد نقش پشه‌ها در گسترش بیماری صحبت می‌کند. پشه‌ها به خودی خود آلوده به بیماری نیستند، اما ویروس‌ها و پاتوژن‌های موجود در آن‌ها که در اثر گزش انسان‌ها و حیوانات حاصل شده، باعث می‌شود که آن‌ها بالقوه بسیار خطرناک گردند. پشه‌ها به عنوان ناقل شناخته می‌شوند، که بیماری‌ها را بین منابع جابه‌جا می‌کنند. به دلیل تغییرات آب‌وهوایی، پشه‌ها در مناطق بیشتری و در مدت زمان‌های طولانی‌تری از سال وجود دارند، به این معنی که ویروس‌ها که زمانی از لحاظ جغرافیایی ایزوله بودند، اکنون به‌سرعت در حال گسترش هستند.
مستند «پشه» نقشی که این حشرات در ویروس نیل غربی و زیکا و ویروس‌های دانگ اخیر ایفا می‌کنند و همچنین نقشی که در گسترش بیماری مالاریا داشته‌اند، را شرح می‌دهد. ارتباطات بین بخش‌های مختلف متحرک که باعث تشدید میزان عفونت می‌شوند، هنوز مشخص نشده است. با این وجود این مستند تلاش می‌کند تا تمام داده‌ها را بر اساس تحقیقات و دانش موجود، به همدیگر ارتباط دهد.
۲ – آنفلوانزا ۱۹۱۸ (۱۹۹۸) Influenza1918
این فیلم بلند از برنامه تجربه آمریکایی شبکه PBS، به نام «آنفلوانزا ۱۹۱۸»، یک داستان فراموش‌شده قدیمی و به‌شدت مرگبار و یکی از بدترین همه‌گیری‌های تاریخ جهان را روایت می‌کند. پس از پایان یافتن جنگ جهانی اول، یک فرم مرگ‌آور ویروس H1N1 به‌سرعت از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شد و موجب کشته شدن ۵۰ میلیون نفر از جمله ۶۰۰،۰۰۰ نفر در آمریکا شده بود. در مجموع ۵۰۰ میلیون نفر از مردم شهرهای پرجمعیت گرفته تا دورافتاده‌ترین مناطق جهان، آلوده شده بودند.
تئوری‌های بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد چرا آنچه که به آنفولانزای اسپانیایی معروف شد، اینچنین پرسرعت گسترش پیدا کرد و بسیاری را به کام مرگ کشاند. برخی دانشمندان بر این باورند که این ویروس توانایی منحصربه‌فردی برای حمله به سیستم ایمنی بدن سالم داشت، حال آن‌که برخی دیگر به عوامل محیطی مانند بهداشت ضعیف، بیمارستان‌های پرازدحام و سوء‌تغذیه اشاره می‌کنند.
۱ – ما اینجا بودیم ۲۰۱۱ We Were Here
مستند «چگونه با وجود طاعون زنده بمانیم» بر اپیدمی HIV /AIDS در نیویورک متمرکز است، اما مستند «ما اینجا بودیم» تمرکز خود را بر همان بحران پزشکی در سانفرانسیسکو (که برای مدت مدیدی مکه گروه‌های LGTBQ+ شناخته می‌شده است) قرار داده است. این مستند ۵ گروه را که نقش برجسته‌ای در مبارزه با این بیماری داشتند، نمایه‌سازی می‌کند؛ از فعالان اجتماعی، پرستاران، مسئولین ناظر تا حتی رقصنده‌ها.
این مستند شخصی و عاطفی به زندگی‌های پشت این آمارها ادای احترام می‌کند و تلفات و هزینه‌های این عفونت‌ها و ویروس‌ها را بر عاشقان، اعضای خانواده و کارکنان بیمارستانی زحمت‌کش نشان می‌دهد. این مستند همچنین بیان می‌کند که چگونه جوامع قادر به متحد شدن با یکدیگر به جهت کمک به نیازمندان هستند.
این مطلب برگرفته از نوشته Megan Summers در سایت screenrant.com است.
