مجله نماوا، سحر عصرآزاد
سال ۱۴۰۲ از پسِ رنج‌ها و تلخکامی‌های بی‌پایان ۱۴۰۱ آغاز شد و همراه با خود فرصتی ذهنی و زمانی، برای مرور گذشته به منظور تحلیل وضعیت حال ایجاد کرد، تا بدانیم کجا ایستاده‌ایم؟ و با نگاهی به پشتِ سر و نظری به پیشِ رو؛ به یاد بیاوریم، بیاندیشیم، ارزیابی کنیم.
یکی از راه‌های رسیدن به این نگاه تحلیلی در کنار مطالعه تاریخ و ادبیات گذشته و گذشتگان، رجوع به هنر و آثار هنری است. هنر که قرار است مرهمی باشد بر زخم‌های التیام‌ناپذیر دیروز و امید و انگیزه برای رسیدن به فردا.
در چنین موقعیتی، با پیشنهاداتی همراه می‌شویم که فصل مشترک آنها؛ اتکا به الهامبخشی تاریخ و استناد به واقعیت است. هرچند این مستندات به فراخور مدیوم نمایشی دراماتیزه شده‌اند اما این آثار همچنان ریشه در خاک پرقوت تاریخ دارند و به همین واسطه بنابر انتخاب نگارنده قابلیت توصیه و پیشنهاد شدن به بهانه نوروز ۱۴۰۲ را دارند.
انیمیشن: «آخرین داستان»
در میان آثار کودک و نوجوان که بخش عمده آنها پویانمایی است، انیمیشن ایرانی «آخرین داستان» مهمترین برای مخاطب ایرانی است چراکه رویکرد اقتباسی هوشمندانه‌ای به اثر سترگ و حماسی فردوسی بزرگ دارد. شاهنامه‌ای که با وجود وزانت و یکتا بودن، کمتر اقتباسی توانسته حق مطلب را در مورد آن ادا کند.
محوریت این اثر با داستان ضحّاک ماردوش و مقابله آفریدون با او است که سایه اهریمنی‌اش بر سرزمین جمکرد و مردمانش سنگینی کرده است. ضدقهرمانی که حرص و طمع درونی‌اش در مارهایی که بر دوش دارد و از مغز جوانان سرزمین تغذیه می کنند، تجسم یافته است.
در این انیمیشن به تأسی از منبع اقتباس رذایل انسانی همچون حرص، طمع، جاه طلبی، قدرت طلبی، غرور، نخوت و … در روند قدرت‌طلبی مستبدانه به نقد کشیده شده و سویه‌های سیاه و سفید انسانی رخ نمایی می‌کنند.
ساخت «آخرین داستان» از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ طول کشیده و بازیگران شناخته‌ای به جای شخصیت های متعدد سخن گفته‌اند که تأثیرگذاری و همراهی برانگیزی آن را نه تنها برای مخاطب کودک و نوجوان بلکه برای بزرگسالان دوچندان می‌کند.
سینمای جهان: «آرژانتین ۱۹۸۵»
در میان فیلم‌های خارجی مهم امسال، اثری که قابلیت ترجمان دراماتیک در تاریخ و جغرافیاهای متفاوت را داشته و شایسته عنوان فیلم‌الهام بخش باشد؛ بدون شک «آرژانتین ۱۹۸۵» است. یک فیلم تکان‌دهنده و جذاب که اهمیت اصلی خود را از بازسازی پرونده مهمترین دادگاه مبارزه با دیکتاتوری در کشور آرژانتین می‌گیرد.
پرونده واقعی مهمترین دادگاه نظامی جهان پس از نورنبرگ که نام آرژانتین را به عنوان سردمدار مبارزه با دیکتاتوری و اولین کشوری ثبت کرد که مسببان یک حکومت دیکتاتوری نظامی را در دادگاهی مدنی و غیر نظامی مورد محاکمه قرار داد.
فیلم با وامداری به رویداد مستندی معاصر، روی لبه تیغ ماهرانه حرکت می‌کند و این پرونده قطور را با محوریت زندگی حرفه‌ای و شخصی وکیل آزاده و باتجربه این پرونده پیش می‌برد. به گونه‌ای که می‌توان ادعا کرد در لحظاتی از واقعیت هم پیشی می‌گیرد و سویه‌هایی نادیده از تراژدی زندگی قربانیان و ابعاد این جنایت را به تصویر می‌کشد که به مدد درام‌پردازی تکان‌دهنده‌تر شده است.
سینمای ایران: «تی تی»
هرچند فیلم‌های ایرانی این روزها – در کش و قوس عبور از ممیزی‌های متعدد که باعث تفاوت نسخه‌های مختلف از نمایش جشنواره‌ای تا اکران عمومی و حتی نمایش آنلاین می‌شود- ارزش و اعتبار خود را از دست داده اند، اما مضمونِ اصیلِ فراموش شده «تی تی» برگ برنده و امتیاز اصلی آن است.
فیلمی که با تکیه بر شمایل دراماتیزه شده یک زن- فرشته زمینی، به مخاطب فرصت خوانشی تازه از زن، انسانیت، مناسبات زمینی، جهان هستی و … در آینه عشق تی تی می‌دهد. آینه‌ای که در گیر و دار کلیشه‌های تکراری و نخ‌نما تا به حال اینقدر شفاف و بی‌زنگار نبوده است.
در واقع فیلم امکانی ایجاد می‌کند تا از دریچه‌ای متفاوت به خود و پیرامونمان نگاه کنیم و با ارزیابی نسبت خود با جهان ذهنی تی تی و آدم‌های مقابلش، به نوعی عیار زنگار درونمان و شمایل صیقل یافته انسان‌هایی همچون تی تی را محک بزنیم و پاسخی برای چرایی این میزان نکبتِ حیات زمینیِ روزگار خود بیابیم.
سریال ایرانی؛ «شبکه مخفی زنان»
در میان سریال‌های ایرانی اثری که بتواند حرفی از جنس زمان حال داشته و در عین حال با گذشته خود دیالوگ برقرار کند و حتی آینده‌نگرانه باشد، «شبکه مخفی زنان» یک نمونه منحصر به فرد است. مجموعه‌ای که با استناد به تاریخ معاصر ایران و روند تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و … به هویت‌مندی زنان می‌پردازد؛ از شناسنامه‌دار شدن تا حضور تسریع‌کننده در تغییرات بنیادین جامعه که این روند پرمخاطره تا امروز هم با چالش‌های بسیار روبروست.
این سریال طنز تاریخی بر مرزی باریک از تاریخ و تخیل با ظرافتی هنرمندانه حرکت می‌کند به گونه‌ای که نه مفاهیم مهم مطروحه را به ابتذال بکشاند، نه به واسطه محافظه‌کاری سوءتفاهم ایجاد کند و به همین واسطه هم هست که دچار مخاطراتی شده است.
همین ویژگی باعث شده «شبکه مخفی زنان» در سال ۱۴۰۲ همچنان قابل رجوع و همراهی باشد؛ آنهم نوعی از همراهی که مخاطب را از زمانه خود منفک نمی‌کند تا دچار نسیان و غفلت از زمان حال شود. چراکه زمانه؛ زمانه آگاهی، به یاد آوردن و پیوند دیروز با امروز برای گشایش است.
