نقد و بررسی فیلم بتمن آغاز می‌کند Batman Begins ساخته کریستوفر نولان

فیلم بتمن آغاز می‌کند Batman Begins بیشتر درباره‌ی بروس وین/بتمن است تا شوالیه‌ی تاریکی، روایتی که تجربیات شکل‌دهنده‌ به این شخصیت افسانه‌ای را افشا می‌کند و به روانشناسی شخصیت بیش از اعمال ابرقهرمانانه اولویت می‌دهد‌‌. برای اکران فیلم بتمن آغاز می‌کند Batman Begins که در آن زمان یکی از تولیدات پرخرج استودیوی برادران وارنر بود تبلیغات زیادی انجام شد و آن‌ها بر آن بودند تا در سرتاسر جهان افتتاحیه‌های بزرگی برگزار کنند، اما این فیلم آنقدر تاریک و پر مکالمه است که برای کودکان جذابیت کمتری دارد و آن‌ها را ترغیب نخواد کرد تا دوباره به تماشای فیلم بنشینند.
کریستوفر نولان کارگردان این فیلم ضمن بسط حساب‌شده‌ی پیشینه و سرگذشتی برای یک چهره‌ی معروف از یک کتاب کمیک 66 ساله، با این فیلم شروعی جدی و دوباره برای سری جدید بتمن دست‌وپا کرد. نولان با این فیلم هر چه بیشتر به وجوه مضمونی آثاری چون بیل را بکش Kill Bill و جنگ‌های ستارگان Star Wars نزدیک می‌شود و از فیلمهای بتمن اولیه‌ی برتون/شوماخر و سری‌های تلویزیونی بتمن که مخاطب در ذهن دارد فاصله می‌گیرد. البته این فیلم خوش‌ساخت و جاه‌طلبانه‌ی برادران وارنر که برایش تبلیغات زیادی شد و به دنبال مخاطبان انبوهی در سرتاسر دنیا بود، به خاطر دیالوگ‌‌های بیش از حد و فضای تاریک احتمالاً طیف‌هایی از مخاطبان را از دست خواهد داد.
بعد از کش‌وقوس‌های فراوان درباره‌ی اینکه چطور شوالیه‌ی تاریکی را احیا کنند (آخرین اثر استودیو، بتمن و رابین فیلمی تاسف‌آور از کار درآمد که 8 سال پیش از این فیلم پخش شد)، حالا استودیوی وارنر واقعاً جسارت به خرج داده و کار را به دست نولان سپرد.

نولان همان کارگردان ماهر و جوانی است که فیلم یادآوری Memento و بی‌خوابی Insomnia را در کارنامه‌ی خود دارد و با همین دو اثر نشان داده که از خلاقیت قصه‌گویی و کیفیت بصری جذاب و قابلیت بالایی برای کار کردن با بازیگرها برخوردار است.
اما این مسائل فعلاً موضوع بحث ما نیستند و در عوض مسئله بر سر داستان این فیلم است و درجه‌ای از سنگینی و ثقل که در این داستان جای گرفته است. نولان و فیلمنامه‌نویس دیگر بتمن آغاز می‌کند Batman Begins دیوید گویر (نویسنده‌ی سری فیلم‌های تیغه، Blade) از همان صحنه‌ی افتتاحیه بر نیروهای شرارت‌بار و اهریمنی تاکید می‌کند که بروس وین را تسخیر کرده و به رفتار او سمت‌وسو می‌دهد و تازه یک ساعت بعد است که بتمن آنطور که در اصل نامیده می‌شده، خودی نشان می‌دهد. ژرفای روانشناختی اثر مناسب و خوب از کار درآمده است اما این سوال باقی می‌ماند که می‌خواهید چند دقیقه صرف این مسئله کنید، وقتی شخصیت اصلی داستان صرفاً یک شخصیت کارتونی است.
به نظر می‌رسد که فیلمسازان قصد دارند بروس/بتمن و کنش‌هایش را تا حد ممکن موجه و واقعی جلوه دهند. و بر این نکته تاکید کنند که او یک قهرمان انسانی متمایز است که هیچ قدرت ماورایی در اختیار ندارد. اما با این حال مخاطب می‌داند که او مخلوق یک کتاب کمیک است و به نظر نمی‌رسد که بتمن بتواند همانقدر که در سری کمیک جا باز کرده بود در دنیای فیلم هم دوام بیاورد. در تمهیدهای سازندگان فیلم البته استعداد و زیرکی به کار رفته، اما به همان اندازه هیجان در کار نیست.

بتمن آغاز می‌کند Batman Begins از همان ابتدا با پرش‌های زمانی جلو می‌رود و جزئیاتی از زندگی بروس وین (با بازی کریستین بیل در نقش بروس وین بزرگسال و گاس لوئیس در نقش بروس وین کودک) را نشان می‌دهد. بروس وین تنها فرزند یک صنعتگر ثروتمند و بشردوست است اما این کودک در سنین کودکی وقتی تصادفاً به یک چاه خالی که ماوای یک عالمه خفاش بوده سقوط می‌کند، دچار تروما و آسیب روانی می‌شود. او بعداً به خاطر به قتل‌رسیدن پدر و مادرش به دست یک سارق مطرود دچار احساس گناه می‌شود، سپس بروس وین خانه‌ی مجللش را ترک می‌کند و طی بالغ‌شدن به تحقیق درباره‌ی جرم و جنایت در گوشه و کنار تیره و تارتر آسیا می‌پردازد و سرانجام به وسیله‌ی یک دوست مرموز به نام دوکارد (با بازی لیام نیسون) از زندانی هولناک نجات می‌یابد. دوکارد که یک کارفرمای سخت گیر و ظالم است، شاگرد خاص و ویژه‌اش را آموزش می‌دهد تا رمز و راز عدالت را بفهمد و به یک افسانه بدل شود.
گرچه بخشهایی از بتمن آغاز می‌کند Batman Begins در سرزمین دیدنی و زیبای ایسلند فیلمبرداری شده که یادآور صحنه‌پردازی‌های آلاسکاییِ فیلم بی‌خوابی است اما این بخش طولانی فیلم پر شده از پرحرفی‌های فیلسوفانه درباره‌ی رشد نیروی درونی به وسیله‌ی رویارویی با عمیق‌ترین ترس‌ها، شیوه‌های تمرکز بر خشم و انتقام‌جویی، و اینکه چطور به سفرهای درونی بروید.
بخشی از اینها در حالی به نمایش گذاشته می‌شود که دوکارد و بروس با شمشیرهایی بلند بر دریاچه‌ای یخ‌زده با هم روبرو می‌شوند و خدا ما را ببخشد که با دیدن این صحنه تصور می‌کنیم که از فیلم جنگ ‌ستارگان: اپیزود اول: تهدید شبح گرفته شده است، و در آن لیام نیسون نقش شوالیه‌ی جِدای را تکرار می‌کند که به اوبی‌ـ‌وان کنوبی تکنیک‌های دوئل را آموزش می‌دهد.

هر چند قضیه به اینجا ختم نمی‌شود و با ورود کن واتانابه در نقش رهبر کاریزماتیک دارودسته‌ی گوش‌به‌زنگ‌ نینجا موسوم به ارتش سایه‌ها، صحنه‌ای از فیلم آخرین سامورایی The Last Samurai به ذهن تماشاگر متبادر می‌شود.
در پایان بروس خودش را به‌عنوان یک شاگرد شایسته اثبات می‌کند، و به خانه برمی‌گردد تا فساد لجام‌گسیخته‌ی گاتهام سیتی (یا شاید بهتر باشد بگوییم، تقلیدی از شهر گناه) را به مبارزه بطلبد. گانگستری به نام کارماین فالکون (با بازی تام ویلکینسون) نصف این شهر را در اختیار خودش دارد، سایر شخصیت‌های تاثیرگذار شامل این‌هاست: دکتر جان کرین (با بازی کیلین مورفی) در نقش روانشناسی جوان که به‌عنوان مترسک شرور یک زندگی‌ دوگانه دارد، و ارل (با بازی روتخر هاور) که مسئول صنایع خانوادگی وین است.
هر چند هیچکدام از این شخصیت‌ها در حدواندازه‌ی یک شخصیت شرور بزرگ ظاهر نمی‌شوند و بروس شروع می‌کند به رشد‌دادن یک همزاد و در این راه از کمک پیشکار همواره‌وفادارش یعنی آلفرد (با بازی مایکل کین) و متخصص های‌تک شرکت یعنی لوشیوس فاکس (با بازی مورگان فریمن) بهره می‌برد. البته شخصیت فاکس در بتمن آغاز می‌کند Batman Begins خیلی شبیه به شخصیت کیو در فیلم‌های جیمزباند است زیرا او هم بروس را مجهز به تسلیحاتی کارآمد می‌کند، از جمله یک وسیله‌ی مسلح بسیار قدرتمند.
بتمن کار را به‌طرزی میانه‌رو و متعادل با حمله به یک محموله‌ی مخدر و تحویل‌دادن فالکون به پلیس آغاز می‌کند، یکی از معدود پلیس‌های درستکار در دنیای فیلم کسی نیست جز گاراگاه جیم گوردون (با بازی گری اولدمن).

البته در بین جماعت آدم خوب‌های فیلم دوست دوران کودکی بروس به اسم راشل (با بازی کیت هلمز) هم حضور دارد، یک دستیار وکیل خوش سیما که از دست بروس نومید و ناراحت است زیرا بروس در میان عموم خود را یک دخترباز بی‌بندوبار بدون هیچ آرمان اخلاقی جا می‌زند.
نولان و گویر با ایده‌ی نقاب‌هایی که آدم‌ها در این دنیا به چهره می‌زنند بازی می‌کنند و همچنین با این انگاره کار می‌کنند که یک شخص نه با حرف‌ها بل با کردارش تعریف می‌شود: این مفاهیم کاملاً در خور کاراکتر بتمن هستند، اما مفاهیم تازه‌ای به شمار نمی‌آیند و ارزش کار کردن و بازتولید هم ندارند. در نتیجه غافلگیری فیلم درباره‌ی کسی که قرار است آدم بد فیلم باشد دیر انجام است که البته اشکالی هم ندارد اما باعث می‌شود وجه شرورانه‌ی فیلم پوشالی از کار در بیاید.
بتمن آغاز می‌کند Batman Begins بر دنیوی‌بودن واقعی بروس تاکید می‌کند. در این فیلم بتمن حتی قرارگاه فرماندهی بروس به نام Batcave واقعاً به صورت یک‌جور غار خفاشی طراحی شده است. اما وقتی نوبت حمله‌ی بتمن به دشمنانش می‌رسد، فیلم این دست و آن دست می‌کند و عملاً با تدوین سریع چنان غوغایی از تصاویر به پا می‌کند که متوجه نمی‌شویم چطور شد که بتمن اینقدر راحت و غیر‌منتظره با دشمنانش رویارو می‌شود.
چیزی که این فیلم بتمن کم دارد وجه نمایشی است، حسی از جلوه‌گری و معرکه‌گیری و رویکردی نو. گرچه شوخی‌ها و بذله‌های جمع‌وجور و کوچک تدریجاً در فیلم ارائه می‌شوند، اما نولان خیلی آهسته و آرام جسارت بازیگوشی با مصالح‌اش را به دست می‌آورد، حتی آن موقع هم خیلی عصا‌به‌دست و محتاط عمل می‌کند.

البته این حرف به معنای آن نیست که این فیلم ملال‌آور و کسل‌کننده است، بلکه فیلمی است که محافظه‌کار و میانه‌رو به نظر می‌رسد و از اجرای نمایش‌ها و جلوه‌های خیره‌کننده و حرکت‌های غیرمترقبه می‌ترسد. تو گویی نولان به این بسنده کرده که هوشمند جلوه کند و نه اینکه تماشاگران فیلم را راضی کند، و به این ترتیب خودش را محدود کرده و در خلق دقایقی لذت‌بخش برای مخاطب صرفه‌جویی به خرج داده.
گاتهام سیتی در بتمن آغاز می‌کند Batman Begins بر خلاف طراحی پیچیده‌ی گاتهام سیتی تیم برتون یک فضای کمابیش آشنا را به نمایش می‌گذارد که به شیکاگوی امروزی مربوط می‌شود و فقط یک مونوریل تخیلی به شهر اضافه شده. هیچ نکته‌ی فتیشیستی درباره‌ی لباس بتمن وجود ندارد، لباسی که طراحی‌اش ساده و کارکردی است. کریستین بیل با فیزیک ایده‌‌آل و مناسب برای این نقش کارش را هوشمندانه و خوب انجام می‌دهد. تنها چیز عجیب نقش او کیفیت کمابیش الکترونیکی صدای او در نقش بتمن است. لیام نیسون نیز نقش یک مرشد ترسناک را خوب بازی می‌کند و کیلین مورفی در نقش یک دکتر فاسد تاثیر نیرومندی بر جای می‌گذارد. گرچه نقاب مترسک او به‌طرزی تاسف‌آور چندان بسط و گسترش نیافته. انتخاب گری اولدمن برای ایفای نقش کاراگاه گوردون به‌عنوان یکی از شریف‌ترین مردان گاتهام سیتی، بسیار موثر بوده و با نظر به اینکه اولدمن همواره نقش‌های شرور را بازی کرده حالا این ایفای نقش نوعی نقیضه‌پردازی به شمار می‌آید. هلمز در نقشش خوب جا می‌افتد و مایکل کین با بازی خشک و بی‌روح در نقش پیشکار هر آنچه را که می‌تواند برای بتمن انجام می‌دهد.
ساندترک نامتعارف فیلم محصول همکاری هانس زیمر و جیمز نیوتون هاوارد است، قطعه‌ای که بسته به حال‌وهوای صحنه و روایت فیلم گاهی می‌خروشد و اوج می‌گیرد و گاهی آرام می‌گیرد. پایان‌بندی فیلم دنباله‌ای را وعده می‌دهد که در آن جوکر به‌طور مشخص تحت عنوان سردسته‌ی اشرار حضور خواهد داشت.    

منبع variety