جشنواره فیلم فجر کم‌کم به چهل‌سالگی خود نزدیک می‌شود. چیزی به آغاز سی و هشتمین دوره جشنواره نمانده است و حالا بعد از این همه سال، جشنواره فجر دارد جا می‌افتد و اسلوب خاص خودش را پیدا می‌کند. پنج دوره به‌یادماندنی جشنواره از ابتدا تاکنون را مرور کرده‌ایم.
همچنین بخوانید:
مرور فیلم های راه یافته به بخش نگاه نو سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر
پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر
پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر در بهمن ۱۳۶۵ در تهران برگزار شد. در این دوره پر از فیلم، «پرواز در شب» زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور جایزه بهترین فیلم را از آن خود کرد. داریوش ارجمند بهترین بازیگر مرد جشنواره پنجم شد و جالب است بدانید در بخش بازیگری زن اصلی و مکمل جایزه‌ای اهدا نشد.
هیچ دوره‌ای از جشنواره این تعداد فیلم خوب و ماندگار را در تاریخ به خود ندیده است. این مهم‌ترین ویژگی این دوره است. تنها کافیست نگاهی به اسم‌ها بیاندازید: «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی که می‌تواند عنوان کلاسیک‌ترین یا بهترین فیلم کلاسیک تاریخ سینمای ایران را به نام خود بزند، «اجاره‌نشین‌ها» که بهترین فیلم یکی از مهم‌ترین کارگردانان سینمای ایران یعنی داریوش مهرجویی است. فراتر از این‌ها و در سطح سینمای جهان، فیلم‌ساز بزرگ فقید عباس کیارستمی «خانه دوست کجاست» را دارد.
نهمین دوره جشنواره
نهمین دوره جشنواره فیلم فجر در بهمن ۱۳۶۹ در تهران برگزار شد. این دوره هم پر از فیلم‌های رنگارنگ بود و آثار چالش برانگیزی مانند «عروس» را در خود داشت. در این دوره فیلم «آپارتمان شماره ۱۳» به کارگردانی یدالله صمدی برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم شد. مهدی هاشمی سیمرغ بهترین بازیگر مرد را برای فیلم «دو فیلم با یک بلیت» به کارگردانی داریوش فرهنگ به خانه برد. واروژ کریم مسیحی با فیلم «پرده آخر» بهترین کارگردان شناخته شد و فریماه فرجامی هم سیمرغ بهترین بازیگر زن را گرفت.
در این دوره، فیلم «پرده آخر» جوایز را درو می‌کند. این فیلم هشت سیمرغ را از آن خود می‌کند اما نکته عجیبش اینجاست که به‌عنوان بهترین فیلم موفق به کسب جایزه نمی‌شود. «عروس» اولین فیلم بهروز افخمی در این دوره سروصدای زیادی به پا می‌کند. فیلمی محصول دوران پساجنگ و بعد از رحلت امام که بازارهای سرمایه کم‌کم در اقتصاد ایران نوین ریشه می‌دوانند. در چنین زمانی «عروس» درباره ما‌ل اندوزی و طمع، کسب ثروت و تلاش برای تغییر طبقه اجتماعی، ساخته می‌شود. جالب است بدانید اولین کلوز‌آپ از چهره زنان در سینمای بعد از انقلاب ایران از نیکی کریمی در «عروس» گرفته می‌شود.
شانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر
شانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر در بهمن ۱۳۷۶ در تهران برگزار شد. در این دوره «آژانس شیشه‌ای» غوغا به پا کرد و بهترین فیلم جشنواره هم شد. جوان‌ترین بازیگر زن جشنواره تا به امروز در سن چهارده‌سالگی سیمرغ بهترین بازیگر زن را گرفت: گلشیفته فراهانی. «آژانس شیشه‌ای» عموم جایزه‌های مهم این سال را درو کرد.
یکی از فیلم‌های خاص و کمتر دیده شده این دوره «جهان پهلوان تختی» بهروز افخمی است که می‌توان آن را در کنار «شوکران» بهترین فیلم افخمی هم دانست. افخمی در ابتدا قصد داشت فیلمی با حضور لیلا حاتمی بسازد و نسخه پدرش را با او ادامه دهد اما لیلا حاتمی از حضور در فیلم انصراف می‌دهد و افخمی با هوشمندی بسیار بالا که سویه‌هایی از نبوغ در آن دیده می‌شود ایده جدیدی را در سر می‌پروراند: اینکه همین موقعیتی که تیم سازنده در آن گیر کرده‌اند را تبدیل به فیلم «جهان پهلوان تختی» کنند: به کارگردانی پیشنهاد می‌شود تا فیلم ناتمامی درباره تختی را به پایان برساند اما افرادی از بیرون، چه طرفداران جهان پهلوان چه دشمنان وی، با تهدیدها و شانتاژهایی که می‌کنند، به فیلم‌ساز اجازه ساخت فیلم را نمی‌دهند. «جهان پهلوان تختی» دقیقا فیلمی برگرفته از واقعیت ساخته شدن خود فیلم است. «بانوی اردیبهشت» در این دوره جریان دوم خرداد را در سینما نمایندگی می‌کند. فیلم رخشان بنی اعتماد با بازی مینو فرشچی.
بیستمین دوره جشنواره
بیستمین دوره جشنواره فیلم فجر در بهمن ۱۳۸۰ در تهران برگزار شد. این دوره هم از حیث تنوع آثار و گوناگونی ژانر جالب توجه به نظر می‌رسد. «خانه‌ای روی آب» بهمن فرمان‌آرا سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از آن خود کرد. رسول صدرعاملی و ترانه علیدوستی برای «من ترانه پانزده سال دارم» سیمرغ گرفتند و رضا کیانیان هم برای «خانه‌ای روی آب».
فیلم‌سازان مهمی در این دوره جشنواره حاضرند. رسول ملاقلی‌پور با بحث‌برانگیزترین فیلمش «قارچ سمی»، ناصر تقوایی با آخرین اثرش تا به امروز یعنی «کاغذ بی‌خط»، بهمن فرمان‌آرا، داریوش مهرجویی و رسول صدرعامی با بهترین فیلمش. از نکات جالب این دوره بازی حمید جبلی در «خواب سفید» است. اولین حضور درخشان ترانه علیدوستی در «من ترانه پانزده سال دارم» هم در همان روزهای سال هشتاد رقم می‌خورد و در سینمای ایران ماندگار می‌شود.
بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر
بیست و نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر از ۱۶ تا ۲۶ بهمن ۱۳۸۹ برگزار می‌شود. جهانگیر الماسی، مجید انتظامی، ابوالقاسم طالبی، جابر قاسمعلی، علی معلم و حسن عباسی را بر عهده داشتند، همچنین سعید سهیلی، فریدون جیرانی، وحید جلیلی و پروانه معصومی داوری بخش نگاه نو (مسابقه فیلم‌های اول) جشنواره بیست و نهم فیلم فجر را بر عهده داشتند.
در این دوره «جرم» مسعود کیمیایی در رقابت با «جدایی نادر از سیمین» سیمرغ بهترین فیلم را برد و البته اصغر فرهادی رقابت سیمرغ بهترین کارگردانی را از مسعود کیمیایی برد. مهدی هاشمی بهترین بازیگر مرد شد و ویشکا آسایش بهترین بازیگر زن.
«جدایی نادر از سیمین» که اولین نمایشش در جشنواره فیلم فجر بود، در همان سال اسکار را برای سینمای ایران به ارمغان آوردن و نام خود را در تاریخ ثبت کرد. ضمن اینکه این دوره از جشنواره اولین دوره بعد جریانات هشتاد و هشت بود و این جو جشنواره را تا اندازه زیادی سیاسی کرده بود. در این دوره مسعود کیمیایی اولین بار جایزه بهترین فیلم را گرفت و فیلم «یک حبه قند» هم به دلایل غیر سینمایی و عموما سیاسی بایکوت شد و مورد بی‌توجهی قرار گرفت.
