نگاهی به تاریخچه ژانر موزیکال در سینمای هند

یک استثنا در مورد افول ژانر موزیکال وجود دارد و آن، سینمای هند است. مخصوصاً صنعت فیلم‌سازی بالیوود مستقر در بمبئی جایی که اکثر فیلم‌های ساخته‌شده هنوز هم موزیکال هستند. بیشتر فیلم‌های تولید شده صنعت فیلم‌سازی تامیل مستقر در چنای (نام رسمی پیشین: مَدرَس)، صندل‌وود (سینما کانادا) مستقر در بنگلور، تالیوود (تلوگو سینما) مستقر در حیدرآباد و صنعت فیلم‌سازی مالایالم نیز در ژانر موزیکال هستند.

همچنین بخوانید:
بررسی ژانر موزیکال

فیلم‌های ناطق اولیه (دهه ۱۹۳۰ – دهه ۱۹۴۰)

فیلم‌های بالیوود ریشه در تئاترهای سنتی موزیکال هندوستان از جمله تئاتر موزیکال کلاسیک هندی، تئاتر سانسکریت Sanskrit drama و تئاتر پارسی دارند. اولین فیلم‌سازهای بمبئی، این تئاترهای سنتی موزیکال هند را‍ با فرمت فیلم موزیکال ترکیب کردند. این فرمت‌ها در فیلم‌های ناطق اولیه هالیوود نمایان بودند. ادبیات اردو و داستان هزار و یک شب موارد دیگری بودند که اولین تاثیرات را بر فیلم‌سازان بمبئی گذاشتند.
نخستین فیلم ناطق هندی «عالم‌آرا»‌ ۱۹۳۱ Alam Ara اردشیر ایرانی بود که یک موفقیت تجاری بزرگ محسوب می‌شد. بعد از این فیلم، به وضوح یک بازار عظیم برای فیلم‌های ناطق و موزیکال شکل گرفت؛ بالیوود و همه صنایع فیلم‌سازی منطقه‌ای به سرعت به فیلم‌سازی صدادار روی آوردند.

در سال ۱۹۳۷،‌ اردشیر ایرانی که شهرتش را از «عالم آرا»‌ به دست آورده بود؛ نخستین فیلم رنگی به نام Kisan Kanya را به زبان هندی ساخت. سال بعد، او فیلم رنگی دیگری (نسخه «مادر هند»‌ Mother India)، را ساخت. با این حال، تا اواخر دهه ۱۹۵۰، رنگی بودن به یک ویژگی محبوب تبدیل نشد. در این زمان، موزیکال‌های رمانتیک پر زرق و برق و ملودرام‌ها به اجزای اصلی سینما تبدیل شدند.

دوران طلایی سینمای هند (اواخر دهه ۱۹۴۰ – دهه ۱۹۶۰)

پس از استقلال هند، از اواخر دهه ۱۹۴۰ تا اوایل دهه ۱۹۶۰، این دوران توسط مورخان فیلم به عنوان دوران طلایی در سینمای هند قلمداد می‌شود. برخی از تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های هندی از جانب منتقدان در همه زمان‌ها در طول این مدت تولید شدند که از بین آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: «تشنه»‌ ۱۹۵۷ Pyaasa و «گل کاغذی» ۱۹۵۹ Kaagaz Ke Phool هر دو به کارگردانی گورو دات و نویسندگی ابرار علوی، «آواره» ۱۹۵۱ Awaara و «آقای ۴۲۰» ۱۹۵۵ Shree 420 هر دو به کارگردانی راج کاپور و نویسندگی خواجه احمد عباس و «غرور»‌ ۱۹۵۲ Aan به کارگردانی محبوب خان و درخشش دیلیپ کومار. این فیلم‌ها تم‌های اجتماعی داشتند و عمدتاً دغدغه‌های زندگی طبقه‌های کارگر هند را به خصوص در زندگی شهری بیان می‌کردند. به عنوان مثال از دو نمونه پیشین، «آواره» شهر را هم یک کابوس و هم یک رویا معرفی می‌کند و «تشنه» غیرواقعی بودن زندگی شهری را مورد نقد قرار می‌دهد.

«مادر هند»‌ ۱۹۵۷ Mother India اثر محبوب خان یک بازسازی از فیلم قبلی او «زن» ۱۹۴۰ Aurat ؛ نخستین فیلم هندی بود که برای دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌ زبان نامزد می‌شود و این جایزه را تنها با یک رای از دست می‌دهد. «مادر هند»‌ فیلم مهمی است که قراردادهای سینمای هند را برای دهه‌ها تعریف می‌کند.
در دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ این صنعت توسط فیلم‌های موزیکال عاشقانه با ستاره‌هایی در نقش‌های قهرمانان رمانتیک، تحت سلطه قرار می‌گیرد. محبوب‌ترین این ستاره‌ها هم راجش خانا بود. از دیگر بازیگران مرد این دوره می‌توان به شامی کاپور، جیتندرا، سانجیو کومار و شاشی کاپور اشاره کرد. بازیگران زن محبوب هم شامل افرادی مثل شارمیلا تاگور، ممتاز، سایرا بانو، هلن و آشا پارک می‌شود.

سینمای کلاسیک بالیوود (دهه ۱۹۷۰ – دهه ۱۹۸۰)‌

در آغاز دهه ۱۹۷۰ سینمای هند یک رکود موضوعی را تجربه کرد. سینمای این کشور تحت سلطه فیلم‌های عاشقانه موزیکال قرار گرفته بود. با ورود زوج فیلمنامه‌نویس سلیم- جاوید که متشکل از سلیم خان و جاوید اختر بودند یک تغییر الگو ایجاد شد و این صنعت دوباره زنده گردید. آن‌ها ژانر پراستقامت، خشن و فیلم‌های جنایت‌کارانه از دنیای خشن تبه‌کاران بمبئی را در اوایل دهه ۱۹۷۰ با فیلم‌هایی نظیر «زنجیر»‌ ۱۹۷۳ Zanjeer و «دیوار» ۱۹۷۵ Deewaar آغاز کردند.
همچنین دهه ۱۹۷۰ زمانی بود که نام بالیوود ابداع شد و زمانی بود که انجمن‌های اصلی فیلم‌های تجاری بالیوود تاسیس گردید. کلید این قسمت پیدایش ژانر فیلم ماسالا بود که در واقع عناصری از ژانر مختلف (اکشن، کمدی، عاشقانه، درام، ملودرام و موزیکال) را با هم ترکیب می‌کرد. فیلم ماسالا در اوایل دهه ۱۹۷۰، به واسطه فیلم‌سازی به نام ناصر حسین همراه با زوج فیلمنامه‌نویس سلیم- جاوید پیشرو بود؛ پیشتاز در فرمت پرسروصدا بالیوود. «پیروزی خاطرات»‌ ۱۹۷۳ Yaadon Ki Baaraat توسط حسین کارگردانی و نویسندگی آن هم توسط سلیم- جاوید صورت گرفت که به عنوان اولین فیلم ماسالا و اولین فیلم اصلی بالیوود شناخته می‌شود.

سلیم- جاوید در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به نوشتن فیلم‌های ماسالا موفق‌تر ادامه دادند. ژانر ماسالا، آمیتاب باچان را به بزرگ‌ترین ستاره فیلم‌های بالیوود در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ رساند. یک نقطه عطف برای ژانر فیلم ماسالا «آمر اکبر آنتونی» ۱۹۷۷ Amar Akbar Anthony به کارگردانی منموهان دسای و نویسندگی قادر خان بود. منموهان دسای در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ با موفقیت از این ژانر استفاده کرد.
علاوه بر باچان دیگر بازیگران مرد محبوب این دوره فیروز خان، میتون چاکرابورتی، نصیرالدین شاه، جکی شروف، سانجی دات، آنیل کاپور و سانی دئول بودند. بازیگران زن محبوب این دوره نیز شامل هِما مالینی، جایا باچان، راکهی گولزار، شبانه اعظمی، زینت امان، پروین بابی، ریکا، دیمپل کاپادیا،‌ اسمیتا پاتیل، جایا پرادا و پادمینی کولاپوری می‌شود.

بالیوود نوین (دهه ۱۹۹۰ – امروز)

در اواخر دهه ۱۹۸۰، سینمای هند دوره رکود دیگری را تجربه کرد که با کاهش تولیدات گیشه‌ای همراه بود. بیشتر به دلیل افزایش خشونت، کاهش کیفیت موزیکال‌های دلپذیر و خوش‌آهنگ و افزایش دزدی ویدیویی. همه این‌ها منجر به ترک تماشاگران طبقه متوسط از سالن‌های سینما شد. نقطه بازگشت با «از قیامت به قیامت» ۱۹۸۸ Qayamat Se Qayamat Tak به کارگردانی منصور خان و به نویسندگی و تهیه‌کنندگی پدرش ناصر حسین و با درخشش پسر عمویش عامر خان به همراه جوهی چاولا رقم خورد. ترکیب جوانی، سرگرمی سالم، صحنه‌های احساسات‌برانگیز و ملودی‌های قوی تماشاگران را به پرده سینما بازگرداند. این فیلم یک الگوی جدید برای فیلم‌های عاشقانه موزیکال بالیوود است که سینمای هند را در دهه ۱۹۹۰ تعریف می‌کند.
دوره سینمای هند از دهه ۱۹۹۰ تا الان تحت عنوان هالیوود نوین در سینما اطلاق می‌شود که در واقع با آزادسازی اقتصادی در هند در طول اوایل دهه ۱۹۹۰ مرتبط است. در اوایل دهه ۱۹۹۰ همه چیز به سمت موزیکال‌های عاشقانه خانواده‌محور بازگشت. موفقیت «از قیامت به قیامت» با فیلم‌های پرسروصدایی مثل «من عاشق شدم» ۱۹۸۹ Maine Pyar Kiya، «مهتاب» ۱۹۸۹ Chandni، «من برای تو چه کسی هستم؟» ۱۹۹۴ Hum Aapke Hain Koun..!، «داماد عاشق عروس را می‌برد» ۱۹۹۵ Dilwale Dulhania Le Jayenge، «راجا هندوستانی» ۱۹۹۶ Raja Hindustani، «دل دیوانه است» ۱۹۹۷ Dil To Pagal Hai، «عشق اتفاق می‌افتد» ۱۹۹۸ Pyaar To Hona Hi Tha و «داره یه اتفاقایی میفته» ۱۹۹۸ Kuch Kuch Hota Hai مجدداً تکرار شد.

همچنین نسل جدیدی از بازیگران محبوب پدیدار شدند؛ مانند عامر خان، آدیتای پانچولی، اجی دیوگن، آکشی کومار، سلمان خان (پسر سلیم خان) و شاهرخ خان و نیز بازیگران زن پرطرفداری نظیر مادهوری دیکشیت، سری دوی، جوهی چاولا، میناکشی سشادری، مانیشا کویرالا، کاجول و کاریسما کاپور ظاهر شدند.
از دهه ۱۹۹۰ سه ستاره بزرگ‌ترین فیلم‌های بالیوود «سه خان»‌ بوده‌اند که شامل عامر خان،‌ شاهرخ خان و سلمان خان می‌شود. آن‌ها در پرفروش‌ترین فیلم‌های بالیوود درخشیده‌اند. «سه خان»‌ از اواخر دهه ۱۹۸۰ حرفه‌های موفقی داشته‌اند و از دهه ۱۹۹۰ به بعد در طول ۳ دهه بر گیشه سینمای هند چیره شده‌اند.

تاثیر موزیکال‌های بالیوود بر فیلم‌های غربی (دهه ۲۰۰۰ – امروز)

در دهه ۲۰۰۰ موزیکال‌های بالیوود نقش موثری در احیای ژانر موزیکال در دنیای غرب ایفا کرده‌اند. باز لورمن بیان می‌کند که فیلم موزیکال موفق «مولن روژ!» ۲۰۰۱ ‌Moulin Rouge! مستقیماً از موزیکال‌های بالیوود الهام گرفته شده است. بنابراین این فیلم به هند ادای احترام می‌کند و یک بازی با تم هندی براساس درام سانسکریت باستانی The Little Clay Cart و یک سکانس رقص به سبک بالیوودی همراه با یک آهنگ از فیلم «دروازه چین»‌ ۱۹۹۸ China Gate در فیلم «مولن روژ!»‌ گنجانده می‌شود. این فیلم با موفقیت مالی روبرو می‌شود و نظرات مثبتی از سوی منتقدان دریافت می‌کند.

«مولن روژ!»‌ علاقه را به سمت ژانر موزیکال غربی که در آن زمان رو به مرگ بود، تجدید می‌کند و متعاقباً‌ فیلم‌هایی نظیر «شیکاگو» ۲۰۰۲ Chicago، «تهیه‌کنندگان» ۲۰۰۵ The Producers، «اجاره» ۲۰۰۵ Rent، «دختران رویایی» ۲۰۰۶ Dreamgirls، «اسپری مو» ۲۰۰۷ Hairspray، «سوئینی تاد» ۲۰۰۷ Sweeney Todd، «از این‌سو تا آن‌سوی دنیا» ۲۰۰۷ Across the Universe، «شبح اپرا» ۲۰۰۴ The Phantom of the Opera، «افسون‌زده» ۲۰۰۷ Enchanted و «ماما میا!» ۲۰۰۸ Mamma Mia! تولید می‌شوند و یک رنسانس درخشان از ژانر موزیکال را ایجاد می‌کنند.