مجله نماوا، علی افتخاری
«روز دیگر بمیر» (Die Another Day) به کارگردانی لی تاماهوری یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های مجموعه سینمایی جیمز باند است، هرچند واکنش منتقدان سینما و تماشاگران به فیلم خیلی مثبت نبود. در این گزارش به نکاتی درباره این فیلم اشاره شده است.
– «روز دیگر بمیر» بیستمین فیلم مجموعه سینمایی جیمز باند و چهارمین و آخرین فیلمی بود که پیرس برازنان در آن نقش ۰۰۷ مأمور ام آی ۶ را بازی کرد. این فیلم تولید ایان پروداکشنز است و به تهیه‌کنندگی مایکل جی. ویلسن و باربارا بروکولی از ۲۲ نوامبر سال ۲۰۰۲ روانه سینماها شد.
– «روز دیگر بمیر» که در «چهلمین سالگرد» فیلم‌های باند اکران شد، به‌نوعی به تمام ۱۹ فیلم قبلی این مجموعه سینمایی ادای احترام می‌کند. همچنین در فیلم، به چند رمان ایان فلمینگ خالق ابرجاسوس بریتانیایی و همچنین رمان‌های دیگر نویسندگان رسمی باند اشاره می‌شود.
– «روز دیگر بمیر» اولین فیلم مجموعه باند است که یک کارگردان غیربریتانیایی کارگردانی کرد. لی تاماهوری اهل نیوزیلند است.
– داستان در یک منطقه غیرنظامی بین کره شمالی و کره جنوبی و با یک تعقیب و گریز تماشایی با هاورکرافت آغاز می‌شود، و از هنگ کنگ به کوبا و بعد لندن ادامه می‌یابد، جایی که باند با دو زن (جینکس جانسن با بازی هالی بری و میراندا فراست با بازی رزاموند پایک در اولین نقش سینمایی خود) ملاقات می‌کند، که در تلاش او برای افشای یک خائن و جلوگیری از جنگی فاجعه‌بار، نقش‌های مهم، اما متفاوت دارند. باند در تعقیب شخصیت‌های شرور اصلی به ایسلند سفر می‌کند و از نزدیک شاهد قدرت ویرانگر یک سلاح جدید می‌شود؛ و درنهایت رویارویی دراماتیک او با دشمن اصلی‌اش گوستاو گِرِیوِز (با بازی توبی استیونز)، در کره که همه چیز از آنجا آغاز شد، صورت می‌گیرد.
– رسماً تأیید نشد که «روز دیگر بمیر» دومین اقتباس از رمان «مون‌ریکر» فلمینگ است، اما فیلم شامل عناصر داستانی از آن کتاب است، فراتر از این واقعیت که در فیلم ارجاعات فراوانی به بسیاری از فیلم‌ها و کتاب‌های قبلی می‌شود. در رمان «مون‌ریکر»، یک نازی هویت جدید به خود می‌گیرد: هیوگو دراکس و به یک میلیونر محبوب بریتانیایی تبدیل می‌شود. او سپس میلیون‌ها دلار برای ساخت موشک «مون‌ریکر» اهدا می‌کند، که قرار است برای حفاظت از بریتانیا باشد، اما درواقع برای از بین بردن لندن طراحی شده است. شباهت‌های بین این طرح داستانی و طرح داستانی «روز دیگر بمیر» مشهود است. علاوه بر این، باشگاه شمشیربازی «بلیدز» در فیلم، در «مون‌ریکر» نام یک باشگاه کارت‌بازی است، و باند و شخصیت منفی فیلم به اشکال مختلف در این باشگاه‌ها «دوئل» می‌کنند. درنهایت، شخصیت میراندا فراست مأمور ام آی ۶ و جاسوس دوجانبه، ابتدا گالا بِرَند نام داشت، که همان نام دخترِ باند در رمان اصلی «مون‌ریکر» است. این موارد باعث شد «روز دیگر بمیر» اولین فیلم باند از زمان «جواز قتل» (۱۹۸۹) شود که از عناصر اساسی داستان‌های فلمینگ استفاده کرد.
– «روز دیگر بمیر» اولین فیلم باند است که تأیید شد یک عنصر اصلی را از یک رمان غیر از رمان‌های فلمینگ قرض گرفته است؛ برابر با نسخه دی‌وی‌دی فیلم، نام سرهنگ تان-سان مون ضدقهرمان کره‌ای از روی سرهنگ سان، ضدقهرمان یک رمان باندی به همین نام نوشته کینگزلی آمیس نام‌گذاری شد.
– «روز دیگر بمیر» آخرین فیلم مجموعه «اصلی» باند است. این مجموعه از ۲۰۰۶ با «کازینو رویال» با بازی دانیل کریگ در نقش باند دوباره راه‌اندازی شد. جودی دنچ تنها بازیگر مجموعه «اصلی» بود که در ریبوت این سری فیلم‌ها بازی در نقش شخصیت ام رئیس ام آی ۶ را ادامه می‌دهد.
– فیلم از چند جهت از فرمول معمول باند دور می‌شود. «روز دیگر بمیر» با یک سکانس اکشن آغاز می‌شود، اما این سکانس به‌جای این که مثل دیگر فیلم‌های باند پایان کمیک داشته باشد، با اسیر شدن او به دست نیروهای ارتش کره شمالی پایان می‌یابد، و پس از آن باند به مدت چهارده ماه مورد شکنجه قرار می‌گیرد، که در سکانس عنوان‌بندی آغازین فیلم به شکلی استیلیزه به تصویر کشیده می‌شود. «روز دیگر بمیر» همچنین تلاش می‌کند جذابیت باند را برای مخاطبان جوان‌تر بهبود ببخشد. این شامل دو صحنه جداگانه از موج‌سواری باند، یک موسیقی متن مدرن‌تر (از دیوید آرنولد)، و استفاده گسترده از تصاویر حرکت آهسته به سبک «ماتریکس» است.
– واکنش انتقادی به «روز دیگر بمیر» متفاوت بود. بسیاری فیلم را «بازخوانی ایده‌های قدیمی» دوران راجر مور در نقش باند توصیف کردند که با نمونه‌های «مدرن‌تر» این ژانر مانند «۲۴» و «هویت بورن» جور نبود، و تلاش سازندگان فیلم برای جلب مخاطبان جوان را به سخره گرفتند. حامیان فیلم اعتقاد داشتند آنچه مخالفان «بازخوانی ایده‌های قدیمی» می‌دانند، صرفاً به خاطر ادای احترام به فیلم‌های قبلی باند است و اضافه کردند حبس و شکنجه باند در ابتدای فیلم، به‌اندازه کافی الگوی فیلم‌های اخیر باند را شکست.
– برخی احساس کردند استفاده گسترده از جلوه‌های ویژه کامپیوتری یکی از جذابیت‌های مهم فیلم‌های قدیمی یعنی را کمرنگ کرد – بدلکاری‌ها، هر قدر هم که نامعقول بودند، اما عملاً انجام می‌شدند. کیفیت جلوه‌های کامپیوتری در برخی صحنه‌ها نیز مورد انتقاد قرار گرفت. سکانس اکشن آغاز فیلم (تلاش باند برای فرار از کره شمالی با استفاده از هاورکرافت) و موج‌سواری با کمک چتر در پایان فیلم را مقایسه کنید. برازنان هم جلوه‌های ویژه بیش‌ازحد و استفاده از ابزار مختلف را دوست نداشت و به تهیه‌کنندگان فیلم پیشنهاد داد مجموعه به گذشته تاریک‌تر و مهارشده خود برگردد. ازقضا، بعد از جدایی برازنان از سری فیلم‌های باند، فیلم بعدی، «کازینو رویال» (۲۰۰۶) همان ویژگی‌های مورد نظر او را داشت. ازاین‌جهت، برازنان در میان چهار فیلمی که نقش ۰۰۷ را بازی کرد، «روز دیگر بمیر» را کمتر از همه دوست دارد. راجر مور هم این فیلم را دوست نداشت و از جلوه‌های ویژه آن و بخصوص ماشین نامرئی باند در فیلم انتقاد کرد.
– فیلم به دلیل رویکرد غیرواقعی خود نیز مورد انتقاد قرار گرفت، با یک طرح داستانی که تا حد زیادی «دور از ذهن» است، همین‌طور عناصر داستانی مانند کلینیک‌های ژنتیکی، کاخ یخی (که ساخت آن حدود شش ماه طول کشید)، و روپوش نامرئی آستون مارتین باند که توسط کیو طراحی شده است.
– بازاریابی فیلم نیز مورد انتقاد برخی طرفداران قرار گرفت. در فیلم‌های قبلی باند (به‌استثنای «در خدمت سرویس مخفی ملکه»)، بازیگری که نقش باند را به تصویر می‌کشد بدون شک به‌عنوان بازیگر اصلی معرفی می‌شود و همه بازیگران دیگر در نقش مکمل حضور دارند، اما در «روز دیگر بمیر»، هالی بری، دخترِ باند، به‌عنوان بازیگری نقشی هم‌سطح با نقش پیرس برازنان ارتقا یافت. حداقل در یکی از پوسترهای فیلم جایگاه بری و برازنان برابر است.
– فیلم در سراسر شبه‌جزیره کره با انتقادهای زیادی روبرو شد، کره شمالی از نمایش خود به‌عنوان یک کشور خشن و تشنه جنگ ناراضی بود، درحالی‌که خیلی‌ها در کره جنوبی از یک صحنه عاشقانه در یک معبد بودایی، و صحنه‌ای که یک افسر آمریکایی به ارتش کره جنوبی دستور می‌دهد از میهن خود دفاع کنند، آزرده‌خاطر شدند.
– فیلم در وبسایت آی‌ام‌دی‌بی با امتیاز ۶.۱ از ۱۰ (حدود ۲۰۷ هزار رأی‌دهنده)، کمترین امتیاز را در بین هر فیلم دیگر مجموعه باند دارد.
– مایکل جی. ویلسن و باربارا بروکولی تهیه‌کنندگان، و نیل پرویس و رابرت وید نویسندگان فیلمنامه اذعان کردند درباره آنچه طرفداران از مجموعه باند می‌خواستند کلاً برداشت اشتباه داشتند و خود را به خاطر لحن عجیب و غریب فیلم مقصر دانستند.
– صرف نظر از انتقادها، «روز دیگر بمیر» در دنیا ۴۵۶ میلیون دلار فروخت و تا زمانی که «کازینو رویال» در ۲۰۰۶ اکران شد، پردرآمدترین فیلم باند بود.
– «روز دیگر بمیر» اولین فیلم باند بود که در آن دزموند لولین پس از چند دهه به‌عنوان بازیگر نقش شخصیت کیو (رئیس بخش تحقیق و توسعه سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا) حضور نداشت. لولین اولین بار در «از روسیه با عشق» (۱۹۶۳) نقش کیو را بازی کرد و تا پایان عمر درمجموع در ۱۷ فیلم باند – به‌جز «زندگی کن و بگذار بمیرد» (۱۹۷۳) که کیو در آن حضور نداشت – در این نقش ظاهر شد. او در سال ۱۹۹۹ چند روز پس از اکران «دنیای کافی نیست» بر اثر یک تصادف رانندگی از دنیا رفت. جان كلیز بازیگر سری فیلم‌های «مانتی پایتون» بازی در نقش کیو را به عهده گرفت؛ بااین‌حال واضح است که او در حال بازی در یک شخصیت متفاوت است (که به‌عنوان دستیار کیو در «دنیا کافی نیست» معرفی شد). کیو در یک صحنه فیلم به «نفر قبل از خود» اشاره می‌کند.
– کیو در صحنه‌ای از فیلم به باند می‌گوید برای بیستمین بار ساعت مچی را به او می‌دهد؛ اشاره‌ای به این موضوع که «روز دیگر بمیر» بیستمین فیلم جیمز باند است.
– بازی هالی بری در نقش جینکس مأمور آژانس امنیت ملی (NSA) به‌شدت مورد انتقاد بسیاری از منتقدان و طرفداران قرار گرفت، گرچه ازقضا او در اواسط فیلمبرداری برای کار خود در فیلم «ضیافت هیولا» برنده جایزه اسکار بهترین بازیگر زن شد و تنها دومین بازیگر پس از کریستوفر واکن بود که در زمان بازی در یک فیلم رسمی باند، اسکار گرفت. (جودی دنچ هم در ۱۹۹۹ برنده اسکار شد، اما این جایزه پس از اولین حضور او در مجموعه باند بود). با وجود این انتقادها، شخصیت جینکس آن‌قدر محبوب بود که مترو گلدوین مه‌یر اعلام کرد قصد دارد اولین فیلم اسپین‌آف جیمز باند بر اساس این شخصیت و با بازی هلی بری بسازد. استیون فریرز قرار بود آن فیلم را کارگردانی کند، اما مترو گلدوین مه‌یر در اواخر ۲۰۰۳ برای تمرکز روی «کازینو رویال» فیلم بعدی جیمز باند، به‌طور ناگهانی تولید آن را لغو کرد. برخی از منتقدان سینمایی حدس زدند که ممکن است این انصراف به عملکرد ناموفق چند فیلم اکشن با محوریت زنان در گیشه در سال ۲۰۰۳ ربط داشته باشد، مهم‌ترین آن‌ها «لارا کرافت مهاجم مقبره: گهواره زندگی». بااین‌حال، بری در برخی مصاحبه‌ها احتمال ساخت اسپین‌آف جینکس را رد نکرده است.
– «روز دیگر بمیر» اولین فیلم جیمز باند است که در آن باند توسط یک قدرت خارجی دستگیر و شکنجه می‌شود. این همچنین اولین فیلم ۰۰۷ است که داستان آن در سه کشور کمونیست – کره شمالی، جمهوری خلق چین (بخشی از طرح داستانی در هنگ کنگ روی می‌گذرد) و کوبا اتفاق می‌افتد.
– تعدادی از ابزار داخل آزمایشگاه کیو در فیلم‌های قبلی جیمز باند هم بود، ازجمله کمربندی که باند با بستن آن به خود مثل موشک به هوا پرتاب می‌شود، کفشِ با تیغه سمی، مینی جت آکرواستار و قایقِ به شکل تمساح.
– گفته شده است که ریچارد برانسن کارآفرین و سرمایه‌گذار بریتانیایی، الهام‌بخش شخصیت گوستاو گریوز / سرهنگ مون در فیلم بود.
– در صحنه‌ای از فیلم گوستاو به لندن می‌رود که نشان شوالیه را دریافت کند. درواقع، پدر و مادر توبی استیونز هر دو این نشان را دریافت کردند: سر رابرت استیونز و دیم مگی اسمیت.
– شخصیت وای لین با بازی میشل یو در فیلم «فردا هرگز نمی‌میرد» در ابتدا قرار بود در «روز دیگر بمیر» هم حضور داشته باشد و در هنگ کنگ به باند کمک کند، اما سازندگان فیلم نتوانستند با یو به توافق برسند، و این شخصیت جای خود را به چانگ مأمور اطلاعات چینی داد. اگر این اتفاق می‌افتاد یو اولین دخترِ باند می‌شد که در یک فیلم دیگر این مجموعه نیز حضور داشت.
– در پرواز باند به لندن، دبورا مور دختر راجر مور نقش یک مهماندار هواپیما را بازی می‌کند.
– مجله‌ای با تصویر گوستاو گریوز روی جلد، که باند هنگام پرواز به لندن می‌خواند، عملاً شماره واقعی نوامبر ۲۰۰۲ هواپیمایی بریتیش ایرویز است. در این شماره با توبی استیونز در مورد بازی در نقش گریوز مصاحبه شده است.
– چند هفته قبل از اکران فیلم، خبری منتشر شد که شان کانری اولین جیمز باند تاریخ سینما در «روز دیگر بمیر» حضوری کوتاه دارد، احتمالاً در نقش پدر باند. تهیه‌کنندگان فیلم قویاً چنین حضوری را تکذیب کردند، چه رسد به این که فیلمبرداری شده باشد. منشأ این گزارش خبری همچنان یک راز است. یک دهه بعد، دقیقاً همان شایعه در مورد حضور کانری در «اسکای‌فال» در نقش پدر باند مطرح شد، اما این بار گزارش شد که سازندگان فیلم واقعاً این مسئله را در نظر داشتند.
– عنوان «روز دیگر بمیر» از شعری اثر اِی. ای هاوسمن گرفته شده است: «اما چون مردی که فرار می‌کند / زندگی می‌کند تا روز دیگر بمیرد …». بااین‌حال در فیلم، معنای عنوان آن در آهنگ اصلی تیتراژ آغازین، درحالی‌که باند با وجود ماه‌ها شکنجه تسلیم نمی‌شود، توضیح داده می‌شود.
– آهنگ تیتراژ فیلم، «روز دیگر بمیر» با صدای مدونا اولین بار ۱۹ اکتبر ۲۰۰۲ در آمریکا پخش شد و در فهرست بهترین‌ها، هشتم شد. این آهنگ هم نامزد جایزه گلدن گلوب بهترین ترانه شد، و هم نامزد جایزه تمشک طلایی بدترین ترانه. التون جان خواننده پاپ از آن به‌عنوان بدترین آهنگ یک فیلم باند یاد کرد. مدونا همچنین در فیلم یک نقش کوتاه دارد.
– طبق گزارشی که در روزنامه دیلی میرور در ۶ ژانویه ۲۰۰۱ منتشر شد، ادوارد وودوارد (که بیش از همه برای بازی در سریال‌های تلویزیونی «کالان» و «The Equalizer» شهرت دارد) قرار بود در «روز دیگر بمیر» جای ام را بگیرد. در مقاله میرور آمده است که قرار بود برای بازنشسته شدن ام با بازی جودی دنچ یک طرح داستانی فرعی در نظر گرفته شود.
– در بسیاری قسمت‌های فیلم (به‌ویژه سکانس‌های اکشن؛ به‌عنوان مثال صحنه مبارزه در کلینیک کوبایی)، بخش‌هایی از تم موسیقی جان بری در فیلم «در خدمت سرویس مخفی ملکه» بارها و بارها شنیده می‌شود، که با موسیقی پس‌زمینه دیگر آمیخته شده است.
– در «روز دیگر بمیر» برای اولین بار در فیلمی از مجموعه باند، نقش شخصیت منفی اصلی توسط دو بازیگر متفاوت ایفاء شد.
– بیست شرکت ۷۰ میلیون دلار پرداخت کردند که محصولاتشان در فیلم نشان داده شود، که در آن زمان یک رکورد بود.
– «روز دیگر بمیر» در کنار «اسکای‌فال» تنها فیلم جیمز باند است که در آن چهار بازیگر نامزد اسکار بازی می‌کنند: جودی دنچ و هالی بری که برنده شدند و جان كلیز و رزاموند پایک.
– تا پیش از لی تاماهوری، فیلمسازانی چون مایکل بی، یان دی بونت، برت رتنر، استیوارت برد و استیون هاپکینز در مقاطع مختلف نامزد کارگردانی «روز دیگر بمیر» بودند.
– به دنبال حملات ۱۱ سپتامبر، فعالان عرصه داستان‌های فانتزی به‌شدت تلاش کردند داستان‌هایی را شکل بدهند که در آن‌ها توضیح داده شود که چرا مثلاً سوپرمن قادر نبود جلوی این حملات را بگیرد. فیلمبرداری «روز دیگر بمیر» در دسامبر ۲۰۰۱ آغاز شد و اولین فیلم باند پس از ۱۱ سپتامبر بود. این طرح داستانی که باند بیش از یک سال در اسارت بوده است، یک توجیه منطقی برای حضور نداشتن ۰۰۷ هنگام حملات فراهم کرد. زمانی به این نکته اشاره می‌شود که ام به باند می‌گوید، از وقتی او اسیر شد، «دنیا تغییر كرده است.»
