مجله نماوا، یاسمن خلیلی‌فرد
فیلم ماتریکس را می‌توان یکی از خلاقانه‌ترین و مبتکرانه‌ترین آثار ژانر علمی تخیلی دانست که به لحاظ محتوا و درون‌مایه بسیار عمیق و متفاوت از دیگر آثار این ژانر است.
شاید بتوان «ماتریکس» را به لحاظ گونه، اثری تلفیقی به‌شمار آورد؛ فیلمی که نمی‌توان آن را تنها متعلق به یک ژانر خاص دانست و در روند پیش‌روی روایتش مدام افق‌های جدیدی از خود را به مخاطب نشان می‌دهد.
تلفیقی بودن فیلم به لحاظ ژانر و موقعیت‌هایی که به شکل متمادی در جریان روایت آن به قصه بدل می‌شوند مخاطب را به حس کنجکاوی برای تماشای اثر دچار می‌کند و این کنجکاوی نه تنها در قسمت نخست فیلم پایان نمی‌پذیرد بلکه ادامه می‌یابد و مخاطب را به تماشای قسمت‌های بعدی فیلم نیز ترغیب می‌کند.
«ماتریکس» فیلمی نمادین است. می‌توان آن را از منظر نشانه‌شناسی مورد بررسی قرار داد و می‌توان سمبل‌های متعددی را در روایت آن یافت که هر یک کلیدی برای گشایش یکی از گره‌های متعدد درام هستند. فیلم حتی در ترسیم و بازنمایی واقعیت مخاطب را دچار تردید می‌کند و این ابهام را در او پدید می‌آورد که تجربیات انسان در زندگی و دنیایی که در آن زندگی می‌کند نیز ممکن است واقعی نباشند. فیلمساز برای ایجاد چنین احساسی در مخاطب او را به همراه شخصیت اصلی فیلم به دنیای ماتریکسی وارد می‌کند و در این عمل آن‌قدر تبحر دارد که این فضا به ملموس‌ترین شکل ممکن برای مخاطب شکل می‌گیرد. طی فرآیند ورود توماس اندرسن (با بازی درخشان کیانو ریوز) به جهان ماتریکس مقابله و برابرسازی آن جهان با دنیای محل زیست ما نیز به شکلی غیرمستقیم در روایت درام و به موازاتش در ذهن مخاطب آغاز می‌شود.
فیلم در ترسیم ابعاد متافیزیکی خود چه در فیلمنامه و چه در اجرا به شکل خارق‌العاده‌ای عمل می‌کند و پیچیدگی‌هایش نیز به واسطه‌ی همین پرداخت دقیق و آگاهانه به جزییات جهان ماورایی و متافیزیکی رقم می‌خورند.
از دیگر مضامین فیلم که احتمالا به پرسشی هم برای مخاطبان آن بدل خواهد شد این است که کدام‌یک از این دو جهان بر یکدیگر غلبه خواهند کرد؟ اساساً آیا جهان ماشین‌ها پیروز خواهد شد یا آینده از آن قدرت و نیروی انسان است؟
تقابل در «ماتریکس» از عناصر مهم درام است. تقابل میان آینده و گذشته، خیر و شر، انسان و ماشین و … اما ماهیت نهایی تمامی این تقابل‌ها همان مفهومی‌ست که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردم؛ فیلم در تلاش است تا مخاطب را با این باور مواجه سازد که تمامی تجربیاتی که در گذشته از زندگی داشته چیزی جز شبه‌واقعیتی رویاگونه نبوده‌اند و اساساً زندگی و تجربیات قدیمی انسان از آن حقیقت ندارد.
به جهت ترسیم این وجوه متفاوت، می‌توان ادعا کرد که با فاکتور گرفتن از بخش‌های حماسی «اودیسه فضایی ۲۰۰۱»، «ماتریکس» با این فیلم بزرگ استنلی کوبریک برابری می‌کند.
انتخاب بازیگران فیلم از نقاط قوت و امتیازات اصلی آن به شمار می‌رود و البته قطعاً «ماتریکس» نقطه‌ی درخشان کارنامه‌ی بازیگری کیانو ریوز است؛ از آن نقش‌هایی که احتمالاً هر بازیگری آرزوی ایفای آن را دارد و ریوز با تناسبی منطقی از پس ایفای این نقش دشوار برآمده است.
تماشای آنلاین فیلم ماتریکس در نماوا
