مجله نماوا، ترجمه: علی افتخاری
فیلم علمی تخیلی «اسنوپیرسر» (Snowpiercer) به کارگردانی بونگ جون هو کارگردان کره‌ای با بودجه‌ای ۴۰ میلیون دلاری ساخته شد و اولین بار در دنیا در ژوئیه ۲۰۱۳ در سئول پایتخت کره جنوبی به نمایش درآمد.
اولین فیلم انگلیسی‌زبان بونگ بر مبنای رمان گرافیکی فرانسوی «Le Transperceneig» ساخته شد و گروهی از بازیگران بین‌المللی شامل کریس ایوانز، جان هرت، تیلدا سوئینتن، اد هریس و اکتاویا اسپنسر، همین‌طور سونگ کانگ هو بازیگر معروف کره‌ای در آن بازی کردند.
داستان فیلم که تولید مشترک کره جنوبی و جمهوری چک است، در قطار «اسنوپیرسر» (یا برف‌شکن) روی می‌دهد، که پس از یک تلاش ناموفق در مهندسی آب و هوا برای جلوگیری از گرم شدن کره زمین، در یک مسیر جهانی قرار دارد، و آخرین بازمانده‌های بشریت را حمل می‌کند.
ایوانز در «اسنوپیرسر» نقش کرتیس اِورت مردی جوان، و یکی از مسافران بخش طبقه پایین در واگن‌های انتهای قطار را بازی می‌کند. او و همراهانش علیه نخبگان جلوی قطار شورش می‌کنند. فیلم در باراندوف استودیوز در پراگ و با استفاده از مجموعه واگن‌های قطار سوارشده روی پایه‌های معلق، و شبیه‌سازی حرکت قطار فیلمبرداری شد.
در ۹ نوامبر ۲۰۱۲، شرکت واینستین در آمریکا با استناد به فیلمنامه و برخی از صحنه‌های فیلمبرداری‌شده، حق پخش «اسنوپیرسر» را از شرکت سی‌جی اینترتینمنت خرید، با این هدف که فیلم را به‌طور گسترده در آمریکای شمالی، همچنین در سراسر بریتانیا، استرالیا، نیوزلند و آفریقای جنوبی اکران کند. «اسنوپیرسر» از ۲۷ ژوئن ۲۰۱۴ در ایالات متحده و فقط در هشت سالن سینما در شهرهای منتخب اکران شد. این تأخیر به خاطر هاروی واینستین تهیه‌کننده و مالک شرکت واینستین بود که خواسته بود ۲۵ دقیقه فیلم کوتاه شود، و دیالوگ‌ها کمتر و صحنه‌های اکشن بیشتر شوند، و پایان فیلم یک سکانس با صدای روی تصویر داشته باشد.
واینستین نسخه مورد نظر خود را برای حدود ۲۵۰ تماشاگر آزمایشی نمایش داد و در واکنش به نمره ضعیف داده‌شده توسط آن تماشاگران، به بونگ گفت که آن‌ها باید فیلم را کوتاه‌تر کنند. پس‌ازآن که نمایش آزمایشی نسخه اصلی و مورد نظر بونگ امتیاز خیلی بیشتری دریافت کرد، و به دنبال انتشار اخبار مربوط به کوتاه شدن «اسنوپیرسر» و اعمال نظر واینستین، یک کمپین دادخواست توسط یکی از فعالان حوزه سینما ایجاد شد و طرفداران خواستار اکران نسخه ۱۲۶ دقیقه‌ای بونگ در آمریکا شدند. ستاره‌های فیلم شامل سوئینتن و هرت از این کمپین حمایت کردند.
درنهایت نسخه کامل «اسنوپیرسر» روی پرده سینماها رفت، هرچند مسئولیت توزیع فیلم به رِیدیِس-تی‌دبلیو‌سی، از شرکت‌های تابعه واینستین سپرده شد، درنتیجه «اسنوپیرسر» به‌طور محدود و تنها در سینماهای هنری به نمایش درآمد، اما در ۳ ژوئیه ۲۰۱۴، اعلام شد به لطف نقدهای مثبت، فیلم به‌طور گسترده‌تر در ایالات متحده اکران می‌شود و درنهایت در بیش از ۱۵۰ سالن سینما روی پرده رفت.
ماجرای بونگ و واینستین، چند سال پیش از آن بود که غولِ حالا بی‌آبرویِ هالیوود که زمانی از او به‌عنوان استاد کمپین‌های فصل جوایز سینمایی یاد می‌شد، به اتهام چند فقره اقدام جنسی و تجاوز، در مه ۲۰۱۸ در نیویورک بازداشت و در فوریه ۲۰۲۰ به ۲۳ سال زندان محکوم شود.
به‌هرحال، «اسنوپیرسر» با استقبال منتقدان سینما روبرو شد و پس از نمایش در سطح بین‌المللی در فهرست ۱۰ فیلم برتر سال ۲۰۱۴ بسیاری از گروه‌های منتقدان قرار گرفت. نگاه، کارگردانی و نقش‌آفرینی‌ها بخصوص کار ایوانز و سوئینتن بسیار با تحسین روبرو شد.
فیلم بونگ نوعی پیروزی عنان‌گسیخته‌ی تخیل است، داستانی خشن و پرتحرک از جنگ طبقاتی در قطاری که در آینده‌ای آخرالزمانی یک مسیر برف‌گرفته را طی می‌کند. اتفاقاتی که برای اکران آن در آمریکای شمالی روی داد، به شکلی غریب با دنیای فیلم‌های بونگ ۵۱ ساله (او زمان ساخت «اسنوپیرسر» ۴۴ ساله بود) سازگاری داشت؛ کارگردانی همه‌فن‌حریف که فیلم‌هایش شامل قهرمانانی از دور از ذهن است که با مشکلات خارق‌العاده مبارزه می‌کنند. تریلر جنایی «خاطرات قتل» (۲۰۰۳) که داستان آن بین ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۱ در شهر هواسئونگ در ایالت گیونگی-دو روی می‌دهد، برداشتی آزاد از اولین قتل‌های زنجیره‌ایِ تایید‌شده در کره، و ماجرای دو کارآگاه کاملاً متفاوت است که می‌کوشند راز جنایت‌ها را کشف کنند.
فیلمی که بونگ با آن در سطح بین‌المللی به شهرت رسید، «میزبان» (۲۰۰۶) بود، یک کمدی سیاه و سرشار از صحنه‌های اکشن که در آن یک خانواده به‌هم‌ریخته را در برابر هیولایی غول‌پیکر در رودخانه هان در سئول قرار می‌دهد، درحالی‌که فیلم بعدی او «مادر» (۲۰۰۹)، داستان مالیخولیایی یک زن را دنبال می‌کند که برای نجات پسر مبتلا به اوتیسم خود از اتهام قتل، مثل کارآگاه‌ها رفتار می‌کند.
بونگ در سالی که «اسنوپیرسر» روی پرده رفت، در مصاحبه با فایننشال تایمز گفت: «حدس می‌زنم اتفاقات صرفاً آن‌طور نمی‌افتد که شما می‌خواهید یا فکر می‌کنید. سوءتفاهم‌ها، نتایج ناخواسته، رویدادهای وارونه – این‌ها چیزهایی است که من را جذب می‌کند. وقتی چنین اتفاقاتی در زندگی واقعی برای افراد رخ می‌دهد، آدم‌ها به‌راحتی آن را می‌پذیرند. این‌ها مواردی است که دوست دارم در فیلم‌ها ببینم، به‌جای این که مرد به زن مورد علاقه‌اش برسد یا یک هدف محقق شود.»
داستان «اسنوپیرسر» در سال ۲۰۳۱ روی می‌دهد و روایتی از سفر کرتیس، از زاغه‌‌نشین واگن‌های انتهای قطار به دنیای مجلل جلوی قطار، با کلوب شبانه، سونا، آکواریوم و بارِ سوشی آن است. بونگ گفت: «مهم‌ترین کلمه کلیدی برای من “قطار” بود و ساختار روایت، این را منعکس می‌کند. ساده است: کرتیس از آخرین قسمت قطار به جلو حرکت می‌کند. بنابراین واگن‌های مختلف نمایانگر مراحل مختلف داستان هستند – هر بار که وارد یک واگن جدید می‌شوید، مثل دنیای جدیدی است که شخصیت‌ها تجربه می‌کنند. «اسنوپیرسر» یک فیلم علمی تخیلی با زمینه سیاسی است، اما اساساً فیلمی است که داستانش در قطار اتفاق می‌افتد. یک نوع فیلم جاده‌ای است. و مهم‌ترین تصمیمی که هنگام نوشتن فیلمنامه گرفتم این بود که تمام مدت در کنار کرتیس باشیم. شما کل فیلم را از منظر او تجربه می‌کنید.»
بونگ سفر قهرمان خود را با فیلم‌های «اینک آخرالزمان» و «جادوگر شهر از» مقایسه و حتی آن را «اسپارتاکوس در یک قطار» توصیف کرد.
اگرچه فیلم، جلوه‌های ویژه فوق‌العاده‌ای دارد، اما آنچه بیشتر در ذهن می‌ماند بازیگران آن هستند. جان هرت نقش مربیِ موسفید کرتیس را بازی می‌کند، جیمی بل وردست اوست، و از همه جالب‌تر تیلدا سوئینتن که نقش یک مادرسالار گروتسک را دارد. بونگ گفت بازیگران را به‌طور نمایشی انتخاب نکرد، بلکه هدف او بیان یک داستان جهانی بود. «پیش خودم فکر نکردم که “اوه، من باید یک فیلم هالیوودی بسازم.” این داستانی درباره برخی از بازماندگان در یک قطار است، افرادی که نمایانگر کل جهان هستند، بنابراین اگر همه در فیلم کره‌ای صحبت می‌کردند، بد می‌شد. احساس کردم فیلم به بازیگران بین‌المللی احتیاج دارد، به همین دلیل زبان انگلیسی به یکی از عناصر اصلی تبدیل شد.»
درحالی‌که پیش‌فرض داستانی، کاملاً دور از ذهن است، «اسنوپیرسر» ریشه در اتفاقات نیمه اول دهه ۲۰۱۰ دارد: عصر یخبندان در فیلم حاصل تلاش برای خنثی کردن گرمایش جهانی است، درحالی‌که ناآرامی‌های قطار از جنبش اشغال وال استریت الهام گرفته شد.
بونگ گفت: «اگرچه واقعه اصلی در سال ۲۰۳۱ اتفاق می‌افتد – که بسیار علمی-تخیلی به نظر می‌رسد – اما قطار سفر خود را در سال ۲۰۱۴ آغاز می‌کند. بنابراین همه چیز در مورد طراحی قطار بسیار معاصر است، همین حالاست. دلیل این که من ژانر علمی تخیلی را دوست دارم این است که اگرچه گاهی اوقات بسیار آینده‌نگرانه و شگفت‌انگیز به نظر می‌رسد، اما درواقع در مورد دنیای امروز ما صحبت می‌شود. بنابراین ممکن است صدای آن برای تماشاگران در هر کشوری آشنا باشد… شاید آن‌ها فکر کنند: “اگر من در این قطار بودم، در کدام واگن بودم؟”»
موقعیت «فرد در برابر سیستم» در فیلم، بر طنز نزاع خلاقانه بونگ با واینستین در آن زمان می‌افزاید. بونگ پس از پارک چان-ووک («Oldboy») و کیم جی- وون («خوب، بد، عجیب»)، سومین کارگردان کره‌ای درجه یک بود که در هالیوود با مشکل روبرو شد. پارک و کیم که در کشورهای خود کارگردانانی مطرح به‌حساب می‌آیند، برای سیستم هالیوودی آماده نبودند، که یعنی از ستاره‌ها گرفته تا تهیه‌کنندگان و حتی مدیران رده پایین به آن‌ها یادداشت می‌دادند و تصمیماتشان را از مرحله فیلمنامه تا تدوین نهایی زیر سؤال می‌بردند. پارک سرانجام دید شرکت فاکس ۲۰ دقیقه از فیلم «استوکر» او را کوتاه کرد. تفاوت وضعیت بونگ در این بود که واینستین فیلم او را تهیه نکرد بلکه فقط به‌عنوان توزیع‌کننده وارد عمل شد.
بونگ گفت: «هر سه نفر ما (کارگردان‌ها) همدیگر را خیلی خوب می‌شناسیم، و وقتی در مورد تجربیات خود در این فیلم‌ها صحبت می‌کنیم… می‌گوییم، “اوه، وضع من از همه بدتر بود.” اما من فکر می‌کنم وضع آن‌ها بدتر از من بود. چون «اسنوپیرسر» یک فیلم کره‌ای است، اما با بازیگران هالیوودی. من تقریباً ۱۰۰ درصد کنترل خلاقانه و نسخه نهایی خودم را داشتم.»
او با خنده گفت: «البته، پس‌ازآن که شرکت واینستین فیلم من را انتخاب کرد، اتفاقاتی افتاد، اما بعد همه چیز خوب شد. فیلم جواب هم داد، اما در مورد پارک چان-ووک و کیم جی وون، آن‌ها با شرکت‌هایی مانند فاکس و لاینزگیت سر و کار داشتند. استودیوهای هالیوود قدرت بسیار زیادی دارند، و دو همکار کارگردان من، اولین فیلم‌های انگلیسی‌زبان خود را می‌ساختند.»
با وجود تمام اتفاقات، بونگ از تجربیات خود سر فیلم «اسنوپیرسر» لذت برد. او گفت: «این تجربه خوبی بود. من چیزهای زیادی یاد گرفتم.»
حتماً این تجربه خوبی برای بونگ بود. او که به خاطر در هم تنیدن مسائل اجتماعی با درام شخصی شهرت دارد، چند سال بعد با فیلم «انگل» (۲۰۱۹) یک شگفتی بزرگ در هالیوود و تاریخ جوایز اسکار رقم زد و چهار جایزه بهترین فیلم، کارگردانی، فیلم بلند بین‌المللی و فیلمنامه غیراقتباسی را از آن خود کرد.
«انگل» که نگاهی نامتعارف به اختلاف طبقاتی در کره جنوبی دارد، اولین فیلم خارجی‌زبان است که برنده اسکار بهترین فیلم شد، همچنین اولین فیلم خارجی‌زبان است که در تاریخ جوایز آکادمی در هر دو بخش اسکار بهترین فیلم و بهترین فیلم بلند بین‌المللی برنده شد. مجله تایم، نام بونگ را در فهرست «۱۰۰ فرد بانفوذ ۲۰۲۰» قرار داد و یک سال بعد، او به‌عنوان رئیس هیئت داوران بخش مسابقه بین‌الملل هفتاد و هشتمین جشنواره فیلم ونیز معرفی شد و اولین کارگردان از کره جنوبی بود که عهده‌دار این مسئولیت شد. آن سال، آلبرتو باربرا مدیر هنری جشنواره ونیز از بونگ به‌عنوان «یکی از معتبرترین و بدیع‌ترین صداها در سینمای جهان» یاد کرد، توصیفی که کاملاً برازنده او به نظر می‌رسد.
