مجله نماوا، ترجمه: علی افتخاری
برای برخی فیلمسازان، بردن جایزه اسکار آغاز یک فصل جدید است. برای سباستین للیو، پایان یک فصل بود.
در سال ۲۰۱۸، زمانی که فیلمساز شیلیایی برای مطالعه یک شخصیت ترنس دوست‌داشتنی در «یک زن شگفت‌انگیز» برنده جایزه اسکار بهترین فیلم بلند بین‌المللی شد، از دل گردبادی از پروژه‌های مختلف می‌آمد: او پیش از آن، اولین فیلم انگلیسی‌زبان خود، عاشقانه بریتانیایی «نافرمانی» را با بازی ریچل مک‌آدامز و ریچل وایس ساخته بود و پروژه دیگرش «گلوریا بل» با بازی جولین مور که اقتباسی انگلیسی‌زبان از فیلم محبوب قبلی خودش، «گلوریا» (۲۰۱۳) با موضوع بحران میانسالی است، در مراحل پایانی بود.
للیو با چهار فیلم در پنج سال، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از معروف‌ترین فیلمسازان آمریکای لاتینِ در حال فعالیت تثبیت کرد و گرایش خود به مطالعات شخصیتی جذاب و متمرکز بر زنان را با موفقیت به مخاطبان بین‌المللی نشان داد.
للیو ۴۸ ساله می‌گوید: «یک اپیزود بزرگ از زندگی من بود که در آن اتفاقات زیادی روی داد. دوران همه‌گیری لحظه جالبی بود که از دوره بسیار سخت زندگی‌ام عقب بکشم و به چیزهایی فکر کنم که می‌خواهم در چند سال آینده انجام دهم.»
این فرصت با «شگفتی» (The Wonder) به دست آمد، یک فیلم درام از نتفلیکس با بازی فلورنس پیو در نقش اصلی که با اقتباس از رمانی نوشته اما داناهیو در ۲۰۱۸ ساخته شد. فیلم درباره الیزابت «لیب» رایت (پیو)، یک پرستار انگلیسی است که در ۱۸۶۲ به یک روستای دورافتاده در ایرلند سفر می‌کند تا ناظر دختری ۱۱ ساله به نام آنا (کیلا لرد کسیدی) باشد که اطرافیانش ادعا می‌کنند چهار ماه است روزه است و به‌طور معجزه‌آسایی بدون غذا زندگی می‌کند.
فیلم به‌طور هم‌زمان چند لایه را در برمی‌گیرد: یک کار تاریخی برازنده شبیه نمایشنامه «ساحره سوزان» درباره تأثیر مخرب شور مذهبی؛ فیلمی که با شکستن دیوار چهارم، عصر دروغ‌پراکنی‌های تعمدی را ردیابی می‌کند؛ و در عین حال یک ویترین برنده برای پیو که ثابت می‌کند الم‌شنگه‌های کنونی او در دنیای مارول، تمایلش به مضامین دشوار و پرزحمت را تحت الشعاع قرار نداده است.
للیو می‌گوید: «این به‌نوعی اولین فیلم من بعد از اسکار است و به دلایل زیادی ممکن بود کار اشتباه از آب درآید، اما من در این چالش، لذت سینمایی پیدا کردم.»
للیو با حساسیت و به شکلی مبهم و رازآلود به موضوع فیلم خود نزدیک می‌شود. لیب می‌کوشد با مأموریت غیرمعمول خود کنار بیاید: او به‌جای مراقبت از آنا و تشخیص علت ضعف تدریجی او، فقط وظیفه دارد ناظر دختر باشد و درنهایت به اعضای شورای روستا گزارش بدهد که او در این مدت چیزی خورده است یا نه. درحالی‌که بخش زیادی از جامعه کاتولیک روستای کوچک اصرار دارند زنده ماندن آنا یک معجزه است، لیب با فوریت‌های پزشکی این وضعیت دست و پنجه نرم می‌کند و می‌کوشد قبل از این که آنا از دنیا برود به راز او پی ببرد و نجاتش دهد.
فیلم در حومه دوبلین فیلمبرداری شد و آری وگنر، فیلمبردار «قدرت سگ» با تأکید بر رنگ سبز تار و پودی غنی به مناظر روستایی داده است. به این شکل، «شگفتی» مثل یک معمای معنوی با حضور یک پرستار/کارآگاه در مرکز آن آشکار می‌شود.
فیلم پاییز گذشته تولید شد. کارنامه للیو به او کمک کرد موافقت پیو را بلافاصله پس از بازی در فیلم «بیوه سیاه» و سریال کوتاه «هاکای» و البته فیلم پردردسر «نگران نباش عزیزم» که با حدود دو سال تأخیر سپتامبر امسال اکران شد، جلب کند.
«شگفتی» برای پیو نقش پاک‌کننده نهایی را داشت. او که این روزها در دنباله فیلم «تل‌ماسه» بازی می‌کند، توضیح می‌دهد: «من پیش از این که سباستین را از نزدیک ملاقات کنم، با کارهای او آشنا بودم. این که از قبل با زیبایی و جذابیت نگاه یک کارگردان آشنا باشید همیشه هیجان‌انگیز است.»
نسخه اولیه فیلمنامه را داناهیو از روی رمان خودش نوشت. نسخه نهایی که در اختیار پیو قرار گرفت با مشارکت للیو و آلیس برچ نوشته شد. برچ نویسنده فیلمنامه درام تاریک «لیدی مکبث» در ۲۰۱۶ است که پیو با بازی در آن معروف شد. حضور برچ در پروژه نیز کمک کرد که پیو برای بازی در «شگفتی» انگیزه بیشتر پیدا کند.
للیو می‌گوید: «وقتی فلورنس قرارداد را امضا کرد، آلیس خیلی خوشحال شد. فلورنس بازیگری است که سطح بالایی از تفسیر برای نقش‌های خود همراه می‌آورد. او باعث می‌شود شما بخواهید در کنارش باشید. احساس می‌کنید به خاطر خاصیت مغناطیسی و قدرت او به یک فیلم دعوت شده‌اید.»
وقتی حضور پیو در فیلم نهایی شد، للیو و برچ تصمیم گرفتند فیلمنامه را بار دیگر بازنویسی کنند. للیو می‌گوید: «به‌نوعی مجبور شدیم در فیلمنامه تجدید نظر کنیم. انرژی صحنه‌ها با حضور فلورنس از نو تعریف شد.»
خود للیو اولین بار از طریق اد گاینی، تهیه‌کننده بریتانیایی («اتاق») که در «نافرمانی» با هم کار کرده بودند با فیلمنامه «شگفتی» مواجه شد. در آن زمان گاینی با همکاری تسا راس روی پروژه کار می‌کرد.
للیو توانست به روش‌هایی غیرمنتظره با پیش‌فرض اصلی داستان ارتباط برقرار کند. او می‌گوید: «واقعاً با تجربیات لیب به‌عنوان یک خارجیِ ناخواسته که از جایی عجیب سر درمی‌آورد و باید با آدم‌های مختلف روبرو شود ارتباط برقرار کردم. لیب ابتدا فکر می‌کند این سفر با کار او ارتباط دارد، اما آنچه از سر می‌گذراند خیلی قوی‌تر و شدیدتر از صرفاً یک سفر کاری است و زندگی‌اش را تغییر می‌دهد.»
همان‌طور که للیو پیش‌فرض داستان را در ذهن خود بررسی می‌کرد، به این فکر کرد که چطور اهالی روستای ایرلندی که در حال بهبودی از سال‌ها قحطی است، ناگهان نسبت به مصائب دختری حساس می‌شوند که ظاهراً می‌تواند بدون غذا زندگی کند. او می‌گوید: «ایده‌ای واقعاً شاعرانه است و به سطحی از دقت نیاز دارد که مایل بودم آن را امتحان کنم.»
للیو به‌تدریج فیلمنامه‌ای را که داناهیو نوشته بود تغییر داد تا بیشتر بر ذهنیت لیب در موقعیتی که در آن قرار دارد، تأکید کند. لیب در همان حال که سعی می‌کند با آنا دوست شود تا به راز غذا نخوردن او پی ببرد و هم‌زمان اعضای مزاحم شورای روستا را از خود دور نگه دارد، با ویلیام، یک روزنامه‌نگار تحقیقی (تام برک) که مثل خود او به این وضعیت شک دارد، رابطه‌ای نامعمول برقرار می‌کند. فیلمنامه برای انتقال بهتر احساس مسئولیت لیب و درک خطری که بیمار جوان او با آن مواجه است، کم‌کم دگرگون شد.
للیو می‌گوید: «فکرهای زیادی در جریان است، بنابراین واقعاً می‌خواستم بیننده احساس کند افکار لیب قابل لمس است.»
اولین بار نیست که پیو به دهه ۱۸۶۰ سفر می‌کند. او در ۲۰۱۹ برای بازی در نقش امی مارچ در اقتباس گرتا گرویگ از «زنان کوچک» که داستانش در جنگ داخلی آمریکا اتفاق می‌افتد، نامزد جایزه اسکار شد، اما حضور او در یک فیلم تاریخی صرفاً در حد پوشیدن لباس‌های آن دوران نیست. او باید با این زنان که در گذشته زندگی می‌کردند، احساس ارتباط و خویشاوندی کند.
شخصیت پیو در «شگفتی» با وجود زمان و مکان فیلم، یک زن بسیار مدرن است. او سابقه حضور در مناطق جنگی را دارد و چیزهایی دیده است که برای یک زن در آن دوره از تاریخ نامعمول است. به همین دلیل او حتی در دنیایی که مردان بر آن تسلط دارند، جلب توجه می‌کند. پیو می‌گوید: «لیب شخصیت جالبی است، چون یک پرستار نایتینگل یا پیشرو است و پرستاران نایتینگل در آن دوران فرشته محسوب می‌شدند. آن‌ها را پاک‌ترین آدم‌ها می‌دانستند.»
بااین‌حال، تجربه لیب برای مردمی که او در روستای ایرلندی میبیند، معنی ندارد. وقتی او به مردان شورای روستا هشدار می‌دهد که آنا در خطر مرگ است، با وجود شایستگی‌هایش به‌دفعات نادیده گرفته می‌شود. پیو می‌گوید: «این واقعیت که هیچ‌کس در روستا نمی‌خواهد حرفهای لیب را بااین‌همه سابقه کاری و تجربه حرفهای بشنوند، یک نشانه شگفت‌انگیز دیگر است که در آن دوران، زن بودن چه معنایی داشت. شما حتی اگر بهترین سابقه شغلی را هم داشتید برای کسی مهم نبود. ما این زن را داریم که نظر خودش را دارد، اما هیچ‌کس نمی‌خواهد گوش کند.»
پیو برای بازی در نقش لیب، تاریخ واقعی پرستاران نایتینگل را مطالعه کرد که به درک او از واکنش لیب در موقعیت‌های خاص کمک کرد. او می‌گوید: «این پرستاران زن باید نامه می‌نوشتند و نام‌نویسی می‌کردند و سابقه آن‌ها بررسی می‌شد. حتی اگر زمزمه می‌شد که مثلاً مشروب می‌خورند یا در جایی بچه‌ای دارند که به توجه آن‌ها نیاز دارد از فهرست خط می‌خوردند.»
لیب وسایل شخصی زیادی ندارد. گران‌بهاترین دارایی او یک جفت کفش بافتنی بچه‌گانه است که بعداً فاش می‌کند متعلق به دخترش است که درگذشت. لیب که از آراستگی مورد نیاز پرستاران نایتینگل فاصله گرفته است، شب‌ها با تزریق مواد مخدر و چنگ زدن به کفش‌ها شادترین خاطراتش را مرور می‌کند.
پیو از نزدیک با للیو کار کرد تا واقعاً آن چیزی را که لیب از سر گذرانده است، ازجمله مرگ غم‌انگیز فرزندش را به‌درستی حس کند. او می‌گوید: «وقتی کارگردانی سعی می‌کند شما را همراهی کند و نظر شما را بخواهد، همیشه شگفت‌انگیز است. سباستین کاملاً خود را به داستان لیب و رنج از دست دادن بچه‌اش و تمام آن صحنه‌هایی که لیب مثل یک بادبادک در فضا سیر می‌کند، متعهد می‌دانست.»
انعکاس راحت نبودن لیب با معیارهای مذهبی اطرافش برای پیو چالش‌برانگیز بود، چرا که این شخصیت همیشه نمی‌تواند بی‌اعتنایی و حس تحقیر خود را نسبت به محیط پیرامونش بیان کند. پیو می‌گوید: «لیب یک شخصیت فوق‌العاده واقع‌گرا با ذهن باز است. درحالی‌که درک این مسئله به لحاظ اخلاقی برای من ساده بود، رسیدن به تعادل، کار سختی بود. غریزه لیب برای عقب راندن دیگران باید بر مبنای آرامش و احتیاط باشد که تجسم آن همیشه برای من دشوار بود.»
پیو خوشحال بود که للیو او را تشویق می‌کرد به جستجو برای رسیدن به یک حد وسط ظریف ادامه دهد. او می‌گوید: «لحظه‌ای که همدیگر را دیدیم هر دو حس کردیم به‌خوبی با هم ارتباط برقرار می‌کنیم. من خیلی احساس امنیت کردم و فوراً به حرف او گوش کردم.»
علاوه بر این، للیو مجبور شد حس برخورد دنیاها در فیلم را تقویت کند – این ایده که تعصبات ریشه‌ای می‌تواند هر دیدگاهی را تحت تأثیر قرار دهد – و از یک تمهید پرخطر به‌عنوان حائل استفاده کرد. «شگفتی» با صحنه‌ای آغاز می‌شود که آشکارا محل فیلمبرداری یک پروژه سینمایی است و صدای روی تصویر توضیح می‌دهد که فیلم قرار است شروع شود. للیو برای ایجاد یک مؤلفه متا در فیلم از همه‌چیز از «زن همسایه» گرفته تا «تحقیر» ژان لوک گدار الهام گرفت.
او می‌گوید: «ما پیشنهاد می‌کنیم این یک اجرای هنری است و شما نمایشی بودن آن را باور می‌کنید، اما در ادامه این مسئله را از یاد می‌برید. ازنظر من این یک عنصر کلیدی برای فیلم است، چون درمورد برخورد باورها است – سیستم کاتولیک و سیستم علمی؛ خردگرایی در برابر مذهب یا تفکر جادویی. آنا به‌نوعی در مرکز این داستان گیر افتاده است و لیب سعی می‌کند او را از آزاد کند.»
وگنر به للیو کمک کرد این جهان را بسازد. او به‌تازگی تولید «قدرت سگ» را به پایان رسانده بود، یک فیلم تاریخی کوچک دیگر که در آن آدم‌ها به دلیل محدودیت‌های دورانی که در آن زندگی می‌کنند، احساسات واقعی خود را مخفی نگه می‌دارند.
للیو می‌گوید: «من آری را یکی از خالقان این فیلم می‌دانم. ما به‌طور موقت یک گروه راک موقت تشکیل دادیم که آری یکی از نوازنده‌های اصلی آن بود. او یک هنرمند بزرگ است. من برای ساخت این فیلم رویکردهایی را در نظر داشتم که بیشتر طراحی‌شده و کنترل‌شده بودند. فیلمنامه ما عناصر درام روان‌شناختی و تعلیق دارد و واقعاً یک زبان سینمایی تعریف‌شده می‌طلبد. امیدوار بودم فیلمی برازنده بسازم، اما نمی‌دانستم آری تا چه حد می‌تواند ازنظر بصری این کار را انجام دهد.»
فیلم جدید للیو او را وادار کرد در مقایسه با محدودیت‌های زیبایی‌شناختی کارهای قبلی‌اش که بیشتر ساده هستند، به قالب‌های گسترده‌تری فکر کند. او می‌گوید: «کل موضوع یک جنبه رؤیایی دارد و این به‌عنوان یک مشکل هنری، من را هیجان‌زده کرد.»
این روزها للیو چند پروژه مختلف را بررسی می‌کند، ازجمله پروژه‌ای که او را به شیلی بازمی‌گرداند. («عروس» یک فیلم با ژانرهای مختلف که قرار است اسکارلت جوهانسون نقش اصلی آن را بازی کند، اما هنوز به مرحله پیش‌تولید نرسیده است.) او می‌گوید: «می‌خواهم به کاوش در چالش‌های مختلف، سرزمین‌های جدید ادامه دهم. فکر می‌کنم فیلم جدیدم این تمایل را نشان می‌دهد.»
«شگفتی» اولین بار در دنیا دوم سپتامبر ۲۰۲۲ در جشنواره فیلم تلوراید نمایش داده شد. فیلم در ماه نوامبر در آمریکای شمالی روی پرده رفت و در ادامه به‌صورت آنلاین در دسترس قرار گرفت.
منبع: ایندی‌وایر، نتفلیکس
