مجله نماوا، زهرا مشتاق
ساختِ «مستند پرتره»، یکی از گونه‌های شناخته شده و البته پرکاربرد در ساخت فیلم‌های مستند است. «بریکولاژ» به کارگردانی محمود توسلیان فیلمی است درباره نادر مشایخی. آهنگساز ایرانی که کارهایش بیشتر به موسیقی مدرن نزدیک است. نادر مشایخی فرزند زنده یاد جمشید مشایخی است و سازنده فیلم از این نشانه شناخته شده در کلیت فیلم بهره بسیاری برده است. یعنی ضمن ارائه یک هویت مستقل از نادر مشایخی، در عین حال ترجیع‌بندهایی در فیلم هست که تاکید دوباره‌ای است بر پیوند پدر و پسر به روح هنر. به ویژه بهره‌مندی از تکه‌هایی از سریال معروف «هزاردستان» و گره نقش‌آفرینی‌های پدر به زلف هنر موسیقایی و آمیخته به جهان مدرن پسر.
«بریکولاژ» قصه یک انتخاب است میان سینما و موسیقی در یک شب، در اتاقی تاریک، بدون خجالت، بدون تعارف و یک سفر طولانی بیش از سی سال به مهد موسیقی. و حالا در دوره پختگی و ثمردهی گویا هویت در بستر زادگاه و موطن است که تعریف می‌شود و ورز می‌آید و جان می‌گیرد و می‌بالد. شاید برای همین است که در جایی نادر مشایخی در تشریح خود، زندگی و هنر می‌گوید: «دقت در مشاهده، زنده بودن را تبدیل به زندگی می‌کند.» یا جایی دیگر که تاکید می‌کند مشاهده تنها دیداری نیست. که می‌تواند برگرفته از تمام احساس باشد. از بویایی تا شنیداری و لامسه. و در تکمیل گفته‌اش می‌گوید، مخاطب است که موسیقی را می‌سازد. برای همین است که تاکید می‌کند طوری سوال کن که جوابش در آن باشد و در پایان برای خودش و مخاطبش گویا می‌گوید من اشتباهم را دور نمی‌ریزم، بلکه از آن استفاده می‌کنم.
پرسه‌زدن در دنیای ذهنی یک هنرمند
قدر مسلم انتخاب گونه مستند پرتره برای معرفی و روایت چهره‌ای است که زندگی، حرفه یا اندیشه‌اش ارزش پرداختن در نزدیک ترین فاصله و شکل ممکن را دارد. وقتی به زندگی یک هنرمند پرداخته می‌شود نه تنها بعد زندگی هنرمندانه وی، بلکه نگاه و رویکردش به هستی و جهان نیز ناخودآگاه در تار و پود فیلم تنیده می‌شود. در «بریکولاژ» نیز علایق و شاید دغدغه‌های یک اهل موسیقی و پرسه‌های فکری‌اش مطرح می‌شود.
گرچه در یک مستند پرتره می‌توان زندگی شخصی را نیز لحاظ کرد، در این مستند به نظر می‌رسد به شکلی کاملا آگاهانه مرزبندی خیلی قاطع و مشخصی برای عدم ورود به این دریچه منظور شده است. گرچه به نظر می‌رسد هر اثر هنری برآیند آن برهه حسی و فکری خالق آن باشد و از این منظر قابلیت درک و فهم بیشتری ایجاد شود. بریکولاژ هنر ادغام شده‌ای است میان ذهن و دست و آلات سخنگوی موسیقی.
تماشای آثار پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت در پردیس نماوا
